-
1 emptum
ĕmo, ēmi, emptum, 3 ( perf. subj. emissim, Plaut. Cas. 2, 5, 39), v. a. [the same word with EMERE=accipere, Paul. ex Fest. pp. 4, 18, and 76, 1 Müll.; cf. adimo and demo; prop., to take; root yam; Sanscr. yamati, hold fast, Fick, Vergl. Wört. p. 158 sq.; cf. Curt. Gr. Etym. p. 598 note], to buy, purchase (very freq. in all periods and kinds of composition).I.Lit.:(α). (β).is postquam hunc emit, dedit eum, etc.,
Plaut. Capt. prol. 19:qui puellam ab eo emerat,
id. Rud. prol. 59:emit hosce de praeda,
id. Capt. prol. 34; 1, 2, 2; id. Epid. 1, 1, 62:aliquid de aliquo,
id. Curc. 2, 3, 64; Cic. Att. 10, 5, 3; 13, 31, 4; id. Rosc. Am. 2, 6.—With gen. or abl. pretii (cf. Zumpt, Gram. § 444): Ep. Quanti eam emit? Th. Vili. Ep. Quot minis? Th. Quadraginta minis, Plaut. Epid. 1, 1, 49 sq.; so,quanti,
Ter. Ad. 2, 2, 41:tanti, quanti, etc.,
Cic. Off. 3, 14, 59:minoris aut pluris,
id. Verr. 2, 4, 7; id. Off. 3, 12, 51; id. Att. 10, 5, 3 al.:duodeviginti minis,
Plaut. Poen. 4, 2, 74:duobus milibus nummum,
Cic. Rosc. Am. 2, 6:magno, parvo,
id. Att. 13, 29 fin.:immenso quaedam,
Suet. Calig. 39 al.:bene,
i. e. cheap, Cic. Att. 1, 13 fin.; 12, 23, 3:male,
i. e. dear, id. ib. 2, 4, 1; cf.care,
Hor. Ep. 2, 1, 238:quatuor tabernas in publicum,
for the public, Liv. 39, 44; 44, 16 fin.:piper in libras,
by the pound, Plin. 12, 7, 14, § 28:fundum in diem,
on time, on credit, Nep. Att. 9, 5:per assem et libram,
i. e. to adopt, Suet. Aug. 64 al. — Perf. part. pass. as subst.emptum, i, n., the purchase, contract of purchase:II.quae ex empto aut vendito aut conducto aut locato contra fidem fiunt,
through buying and selling, Cic. N. D. 3, 30, 74;so in jurid. lang.: ex empto,
Dig. 17, 1, 14; cf.the title: De actionibus empti et venditi,
Dig. 19, 1; Cod. Just. 4, 49.—Prov.: emere oportet, quem oboedire velis tibi,
Plaut. Pers. 2, 4, 2.—Trop., to buy, buy up, to purchase, gain, acquire, procure, obtain:aliquando desinat ea se putare posse emere, quae ipse semper habuit venalia, fidem, jusjurandum, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 62; cf.:sententias (judicum),
id. Clu. 36 fin.; and:animos centurionum,
Tac. H. 4, 57:ex his (tribunis plebis) emitur ab inimicis meis is, quem, etc.,
Cic. Sest. 33, 72:militem,
Tac. H. 1, 5 fin.; Suet. Galb. 15:exercitum,
Flor. 3, 1, 9:percussorem in aliquem,
Curt. 4, 1 et saep.:aliquem beneficiis,
to gain over, Plaut. As. 1, 1, 57; cf. Verg. G. 1, 31:aliquem dote,
Ov. M. 8, 54:spem pretio,
Ter. Ad. 2, 2, 11:immortalitatem morte,
Quint. 9, 3, 71; cf.:aeternum nomen sanguine,
Ov. Am. 2, 10, 32:pulmenta laboribus,
Hor. Ep. 1, 18, 48:voluptatem dolore,
id. ib. 1, 2, 55 et saep.—With a clause as object, Sil. 7, 620:furtis in manibus emptum est Oedipodae sedisse loco,
Stat. Th. 1, 163:quantine emptum velit Hannibal, ut nos Vertentes terga aspiciat?
Sil. 10, 287; Just. 23, 2, 8. -
2 kosten [1]
1. kosten, v. intr., eine Sache kostet so und so viel, alqd stat od. constat mit Genet. des allgem., mit Ablat. des allgem. od. bestimmten Preises (sie kommt im Preise zu stehen, eig. u. uneig.). – alqd est mit Genet. des Preises (sie hat den u. den Preis, eig.). – alqd venit (sie kommt zum Verkauf, wird verkauft, verauktioniert, verpachtet, z.B. libra [das Pfund] centum denariis venibat). – alqd emitur od. emptum est (sie wird od. ist gekauft, mit Ang. eines Preises, z.B. octussibus). – licet alqd (sie ist feil, taxiert); alle diese gew. mit Abl. des Preises. – alqd aufert mit Akk. der Zeit (etwas nimmt so u. so viel Zeit weg, z.B. hi ludi dies quindecim auferent). – es kostet mich eine Sache so u. so viel, emi alqd mit Abl. des Preises (ich habe sie um den und den Preis gekauft); stat od. constat mihi alqd mit Genet. des allgem., mit Abl. des allgem. oder bestimmten Preises (es kommt mich zu stehen, bes. uneig.); in alqa re consumo mit Akk. eds Geldes (ich lasse bei etwas so u. so viel Geld aufgehen, z.B. in Samo oppugnanda Athenienses MCC talenta consumpserunt, die Belagerung von S. kostete die Ath. etc.). – wenig k., parvo stare od. constare od. venire od. licere: sehr wenig k., minimo constare od. venire od. licere od. emptum esse: nichts k., gratis stare; gratis od. nihilo constare; gratuītum esse (umsonst sein, z.B. das Wasser kostet nichts, aqua est gratuīta): jmd. nichts k., alci impensae non esse: mehr k., pluris stare od. [1487] venire od. licere: nicht mehr k. als 100 Sesterze, centenos nummos non excedere: wieviel kosten diese Gärten? quanti licent hi horti?: wieviel oder was kostet das (die Ware)? quanti indicas? od. quanti hoc vendis? (wieviel verlangst du dafür? fragt man den Verkäufer); quanti hoc constat? od. quanti hoc emptum? (wie hoch kommt dich dieses zu stehen? fragt man den Käufer, Besitzer einer Sache): ich habe es mich viel k. lassen, nec impensae nec labori peperci. – der Sieg kostete viel Blut, victoria multo sanguine stetit: auch die Römer kostete der Sieg Blut, nec Romanis incruenta victoria fuit: der Sieg kostete kein Blut, victoria sine sanguine stetit; victoria haud cruenta fuit: es kostet etwas jmd. das Leben, alqd morte alcis stat od. constat (es wird etwas mit dem Tode jmds. erworben. erkauft); alqd alci finis vitae est. alqd alci vitam aufert od. mortem affert (es ist etwas die Ursache von jmds. Lebensende oder Tod, z.B. legatio [Gesandtschaft], munus pro re publica susceptum): der Krieg hat viele Menschen gekostet, bellum multos homines absumpsit. – es koste, was es wolle, s. »um jeden Preis« unter »Preis«.
-
3 emo
ĕmo, ēmi, emptum, 3 ( perf. subj. emissim, Plaut. Cas. 2, 5, 39), v. a. [the same word with EMERE=accipere, Paul. ex Fest. pp. 4, 18, and 76, 1 Müll.; cf. adimo and demo; prop., to take; root yam; Sanscr. yamati, hold fast, Fick, Vergl. Wört. p. 158 sq.; cf. Curt. Gr. Etym. p. 598 note], to buy, purchase (very freq. in all periods and kinds of composition).I.Lit.:(α). (β).is postquam hunc emit, dedit eum, etc.,
Plaut. Capt. prol. 19:qui puellam ab eo emerat,
id. Rud. prol. 59:emit hosce de praeda,
id. Capt. prol. 34; 1, 2, 2; id. Epid. 1, 1, 62:aliquid de aliquo,
id. Curc. 2, 3, 64; Cic. Att. 10, 5, 3; 13, 31, 4; id. Rosc. Am. 2, 6.—With gen. or abl. pretii (cf. Zumpt, Gram. § 444): Ep. Quanti eam emit? Th. Vili. Ep. Quot minis? Th. Quadraginta minis, Plaut. Epid. 1, 1, 49 sq.; so,quanti,
Ter. Ad. 2, 2, 41:tanti, quanti, etc.,
Cic. Off. 3, 14, 59:minoris aut pluris,
id. Verr. 2, 4, 7; id. Off. 3, 12, 51; id. Att. 10, 5, 3 al.:duodeviginti minis,
Plaut. Poen. 4, 2, 74:duobus milibus nummum,
Cic. Rosc. Am. 2, 6:magno, parvo,
id. Att. 13, 29 fin.:immenso quaedam,
Suet. Calig. 39 al.:bene,
i. e. cheap, Cic. Att. 1, 13 fin.; 12, 23, 3:male,
i. e. dear, id. ib. 2, 4, 1; cf.care,
Hor. Ep. 2, 1, 238:quatuor tabernas in publicum,
for the public, Liv. 39, 44; 44, 16 fin.:piper in libras,
by the pound, Plin. 12, 7, 14, § 28:fundum in diem,
on time, on credit, Nep. Att. 9, 5:per assem et libram,
i. e. to adopt, Suet. Aug. 64 al. — Perf. part. pass. as subst.emptum, i, n., the purchase, contract of purchase:II.quae ex empto aut vendito aut conducto aut locato contra fidem fiunt,
through buying and selling, Cic. N. D. 3, 30, 74;so in jurid. lang.: ex empto,
Dig. 17, 1, 14; cf.the title: De actionibus empti et venditi,
Dig. 19, 1; Cod. Just. 4, 49.—Prov.: emere oportet, quem oboedire velis tibi,
Plaut. Pers. 2, 4, 2.—Trop., to buy, buy up, to purchase, gain, acquire, procure, obtain:aliquando desinat ea se putare posse emere, quae ipse semper habuit venalia, fidem, jusjurandum, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 62; cf.:sententias (judicum),
id. Clu. 36 fin.; and:animos centurionum,
Tac. H. 4, 57:ex his (tribunis plebis) emitur ab inimicis meis is, quem, etc.,
Cic. Sest. 33, 72:militem,
Tac. H. 1, 5 fin.; Suet. Galb. 15:exercitum,
Flor. 3, 1, 9:percussorem in aliquem,
Curt. 4, 1 et saep.:aliquem beneficiis,
to gain over, Plaut. As. 1, 1, 57; cf. Verg. G. 1, 31:aliquem dote,
Ov. M. 8, 54:spem pretio,
Ter. Ad. 2, 2, 11:immortalitatem morte,
Quint. 9, 3, 71; cf.:aeternum nomen sanguine,
Ov. Am. 2, 10, 32:pulmenta laboribus,
Hor. Ep. 1, 18, 48:voluptatem dolore,
id. ib. 1, 2, 55 et saep.—With a clause as object, Sil. 7, 620:furtis in manibus emptum est Oedipodae sedisse loco,
Stat. Th. 1, 163:quantine emptum velit Hannibal, ut nos Vertentes terga aspiciat?
Sil. 10, 287; Just. 23, 2, 8. -
4 empta
ĕmo, ēmi, emptum, 3 ( perf. subj. emissim, Plaut. Cas. 2, 5, 39), v. a. [the same word with EMERE=accipere, Paul. ex Fest. pp. 4, 18, and 76, 1 Müll.; cf. adimo and demo; prop., to take; root yam; Sanscr. yamati, hold fast, Fick, Vergl. Wört. p. 158 sq.; cf. Curt. Gr. Etym. p. 598 note], to buy, purchase (very freq. in all periods and kinds of composition).I.Lit.:(α). (β).is postquam hunc emit, dedit eum, etc.,
Plaut. Capt. prol. 19:qui puellam ab eo emerat,
id. Rud. prol. 59:emit hosce de praeda,
id. Capt. prol. 34; 1, 2, 2; id. Epid. 1, 1, 62:aliquid de aliquo,
id. Curc. 2, 3, 64; Cic. Att. 10, 5, 3; 13, 31, 4; id. Rosc. Am. 2, 6.—With gen. or abl. pretii (cf. Zumpt, Gram. § 444): Ep. Quanti eam emit? Th. Vili. Ep. Quot minis? Th. Quadraginta minis, Plaut. Epid. 1, 1, 49 sq.; so,quanti,
Ter. Ad. 2, 2, 41:tanti, quanti, etc.,
Cic. Off. 3, 14, 59:minoris aut pluris,
id. Verr. 2, 4, 7; id. Off. 3, 12, 51; id. Att. 10, 5, 3 al.:duodeviginti minis,
Plaut. Poen. 4, 2, 74:duobus milibus nummum,
Cic. Rosc. Am. 2, 6:magno, parvo,
id. Att. 13, 29 fin.:immenso quaedam,
Suet. Calig. 39 al.:bene,
i. e. cheap, Cic. Att. 1, 13 fin.; 12, 23, 3:male,
i. e. dear, id. ib. 2, 4, 1; cf.care,
Hor. Ep. 2, 1, 238:quatuor tabernas in publicum,
for the public, Liv. 39, 44; 44, 16 fin.:piper in libras,
by the pound, Plin. 12, 7, 14, § 28:fundum in diem,
on time, on credit, Nep. Att. 9, 5:per assem et libram,
i. e. to adopt, Suet. Aug. 64 al. — Perf. part. pass. as subst.emptum, i, n., the purchase, contract of purchase:II.quae ex empto aut vendito aut conducto aut locato contra fidem fiunt,
through buying and selling, Cic. N. D. 3, 30, 74;so in jurid. lang.: ex empto,
Dig. 17, 1, 14; cf.the title: De actionibus empti et venditi,
Dig. 19, 1; Cod. Just. 4, 49.—Prov.: emere oportet, quem oboedire velis tibi,
Plaut. Pers. 2, 4, 2.—Trop., to buy, buy up, to purchase, gain, acquire, procure, obtain:aliquando desinat ea se putare posse emere, quae ipse semper habuit venalia, fidem, jusjurandum, etc.,
Cic. Verr. 2, 3, 62; cf.:sententias (judicum),
id. Clu. 36 fin.; and:animos centurionum,
Tac. H. 4, 57:ex his (tribunis plebis) emitur ab inimicis meis is, quem, etc.,
Cic. Sest. 33, 72:militem,
Tac. H. 1, 5 fin.; Suet. Galb. 15:exercitum,
Flor. 3, 1, 9:percussorem in aliquem,
Curt. 4, 1 et saep.:aliquem beneficiis,
to gain over, Plaut. As. 1, 1, 57; cf. Verg. G. 1, 31:aliquem dote,
Ov. M. 8, 54:spem pretio,
Ter. Ad. 2, 2, 11:immortalitatem morte,
Quint. 9, 3, 71; cf.:aeternum nomen sanguine,
Ov. Am. 2, 10, 32:pulmenta laboribus,
Hor. Ep. 1, 18, 48:voluptatem dolore,
id. ib. 1, 2, 55 et saep.—With a clause as object, Sil. 7, 620:furtis in manibus emptum est Oedipodae sedisse loco,
Stat. Th. 1, 163:quantine emptum velit Hannibal, ut nos Vertentes terga aspiciat?
Sil. 10, 287; Just. 23, 2, 8. -
5 bezahlen
bezahlen, I) eine Geldsumme, einen Preis etc.: pendĕre. – pensitare (gewöhnlich b., zu bezahlen pflegen, z. B. vectigalia). – numerare (aufzählen, s. »auszahlen« die Synon.). – solvere. exsolvere. persolvere (ablösen, abtragen). – expedire (erledigen. eine Schuld. einen Schuldposten, nomen). – bar b., s. bar: etwas zu b. haben, alqd debere (z. B. decumas). – Dah. »bezahlen« absol., solvere pecuniam (das Geld entrichten). – solvere, reddere debitum (seine Schuld entrichten). – b. können, esse solvendo: nicht b. können, non esse solvendo od. ad solvendum. – II) eine Ware, eine Leistung etc.: solvere pro alqa re (z. B. das Getreide, pro frumento empto: den Fuhrlohn, pro vectura). – numerare pretium alcis rei (den Preis von etw. aufzählen, z. B. fundi protinus [sogleich]). – lo u. so viel b. für etwas, alqd emere mit Genet. od. Abl. des Preises (z. B. was soll ich dafür b.? quanti hoc mihi emptum est?): bar b., s. bar: etw. teuer b., magno emere: etwas zu teuer b., male emere: sich etwas b. lassen. pecuniam accipere pro alqa re: sich etwas teuer b. lassen, avarestatuere pretium alcis rei: sich den Unterricht b. lassen, mercede docere; mercedem ab discipulis acceptare. – etw. mit dem Leben b., capite luere. – III) eine Person: solvere alqm (sich von einem Gläubiger losmachen). – dimittere alqm (befriedigt entlassen). – satis facere alci (durch Bezahlung Genüge leisten). – er hat mich richtig bezahlt, recte, quod debuit, solvit. – Sprichw., mit gleicher Münze b., s. gleich. – Bezahlen, das, s. Bezahlung, die. – Bezahler, ein guter, säumiger, schlechter, bonum, lentum, malum nomen: ein säumiger B., der allerhand Ausflüchte macht, lentus infitiator. – Bezahlung, die, I) das Bezahlen: solutio (z. B. nominis [Schuldposten]), debiti, rerum creditarum). – satisfactio (Befriedigung eines Gläubigers, ICt.). – numeratio (Auszahlung, bare Bezahlung; vgl. »bar«). – zur B. der Schulden nicht hinreichen, aeri alieno non sufficere: jmdm. etw. gegen B. liefern, alqd emptum alci dare. – II) das zu bezahlende od. schon bezahlte Geld: pecunia (numeranda oder numerata). – bare B., s. bar: als B. annehmen, in solutum accipere.
-
6 paenitenter
paenĭtĕo (less correctly poen-), ui, no sup., ēre, 2, v. a. and impers. [root in poena, q. v.; Gr. poinê].I.Pers.A.Act., to cause to repent, to displease (anteclass. and late Lat.):B.et me quidem haec conditio nunc non paenitet,
causes me no regret, Plaut. Stich. 1, 1, 50: quod male emptum est semper paenitet, Cat. ap. Plin. 18, 5, 6, § 26:paenitemini et credite Evangelio,
repent, Vulg. Marc. 1, 15; id. Act. 3, 19.—Neutr., to repent, be sorry:II.momenta certaminum assuefaciebant militem minus jam tandem aut virtutis aut fortunae paenitere suae,
Liv. 22, 12, 10:etiam nunc paenitere suā sponte Aequos quam pati hostilia malle,
id. 3, 2, 4:Athenienses primi paenitere coeperunt,
Just. 11, 3, 3:paenituit populus,
Vulg. Ecclus. 48, 16:non vult paenitere,
id. Apoc. 2, 21.—Esp., in part. pres.:Lepidus paenitens consili,
Sall. H. 1, 49 Dietsch:paenitens facti,
Suet. Vit. 15; cf. id. Claud. 43 init.; cf. II. A. e and i infra.—Impers.A. (α).Aliquem alicujus rei:(β).non paenitere me consilii de tuā mansione,
Cic. Att. 9, 10, 8:quem... in eam diem vitae non paenituerat,
Just. 13, 1, 5: neque te, neque quenquam arbitror tuae paeniturum laudis, App. ap. Non. 158, 5: galeatum sero duelli paenitet, Juv. 1, 170.—Alicujus rei alone:(γ).bonae mentis paenituisset,
Sen. Q. N 4, praef. 7:paenitebatque modo consilii, modo paenitentiae ipsius,
Curt. 10, 7, 12.—Aliquem alone:(δ).si eos quidem non paeniteret,
Cic. Fam. 9, 5, 2.—With acc. of person, foll. by inf.:(ε).efficiunt ut me non didicisse minus paeniteat,
Cic. de Or. 2, 19, 77.—With neutr. pron. as subj. (cf. I. B. supra; Zumpt, Gr. § 442, explains the pron. in these passages as acc., but v. Krebs, Antibarb. p. 876):(ζ).sapientis est nihil, quod paenitere possit, facere,
Cic. Tusc. 5, 28, 81:sequitur ut nihil paeniteat,
id. ib. 5, 18, 53:quaeri oportet utrum id facinus sit, quod paenitere fuerit necesse,
id. Inv. 2, 13, 43. —Foll. by rel. adverb. clause:(η).etsi solet eum, cum aliquid fecit, paenitere,
Cic. Att. 8, 5, 1.—With quod:(θ).valde ego ipsi, quod de suā sententiā decesserit, paenitendum puto,
Cic. Att. 7, 3, 6:paenitet quod non ab adultero coepi,
Quint. Decl. 335.—With dat. of agent:(ι).consilii nostri... nobis paenitendum,
Cic. Fam. 9, 5, 2.—Absol.:B.tanta vis fuit paenitendi,
Cic. Tusc. 4, 37, 79: corrigere errorem paenitendo, id. Fragm. ap. Lact. 6, 24:Sallustius usque eo processit, ut non paeniturum pro non acturo paenitentiam dixerit,
Quint. 9, 3, 12:paenitet et torqueor,
Ov. P. 1, 2, 60; Prud. Cath. 2, 26.—It discontents or displeases one, i. e. one is vexed, angry, offended, dissatisfied (class.; cf. taedet).(α).Aliquem alicujus rei:(β). C.ut me imperii nostri paeniteret,
Cic. Rep. 6, 16, 16:num hujusce te gloriae paenitebat?
id. Phil. 1, 13, 33; cf. id. Rep. 3, 35, 47:num igitur, si ad centesimum annum vixisset, senectutis suae eum paeniteret?
id. Sen. 6, 19:paenitere se virium suarum,
Liv. 8, 23:paenituit multos vanae sterilisque cathedrae,
Juv. 7, 203.—It concerns, is a care to, makes anxious, dissatisfies; and with negative, it is enough, satisfies (mostly anteclass.):A. (α).an paenitet te, quanto hic fuerit usui?
are you not satisfied? Plaut. Ps. 1, 3, 71:paenitetne te, quot ancillas alam?
id. Truc. 2, 6, 52: duas dabo, una si parum'st;et si duarum paenitebit, addentur duae,
are not enough, not satisfactory, id. Stich. 4, 1, 34:an paenitebat flagitii te auctore quod fecisset Adulescens?
was it not enough? Ter. Eun. 5, 6, 12; id. Heaut. 1, 1, 20; id. Phorm. 1, 3, 20:an paenitet vos, quod salvum atque incolumem exercitum traduxerim?
Caes. B. C. 2, 32:quod a senatu quanti fiam minime me paenitet,
Cic. Att. 1, 20, 2; cf.:tam diu velle debebis (discere), quoad te quantum proficias non paenitebit,
id. Off. 1, 1, 2. —Hence,Absol.:(β).optimus est portus paenitenti mutatio consilii,
Cic. Phil. 12, 2, 7.—With gen.: Lepidum paenitentem consilii, Sall. ap. Charis. p. 224 P.—(γ).With de:B. 1.signa paenitentis de matrimonio dederat,
Suet. Claud. 43.— Hence, adv.: paenĭtenter, with regret, repentantly (late Lat.):auguria paenitenter omissa,
Min. Fel. Oct. 26.—Affirmatively:2.itaque hic ager sive exercetur, seu cessat, colono est paenitendus,
Col. 3, 2:paenitendae rei recordatio,
Sen. Brev. Vit. 10, 2.—With a negative:sub haud paenitendo magistro,
Liv. 1, 35, 5; 25, 6, 10; 40, 6, 3:dicta non paenitenda,
Gell. 1, 3, 2:gens Flavia reipublicae non paenitenda,
Suet. Vesp. 1. -
7 paeniteo
paenĭtĕo (less correctly poen-), ui, no sup., ēre, 2, v. a. and impers. [root in poena, q. v.; Gr. poinê].I.Pers.A.Act., to cause to repent, to displease (anteclass. and late Lat.):B.et me quidem haec conditio nunc non paenitet,
causes me no regret, Plaut. Stich. 1, 1, 50: quod male emptum est semper paenitet, Cat. ap. Plin. 18, 5, 6, § 26:paenitemini et credite Evangelio,
repent, Vulg. Marc. 1, 15; id. Act. 3, 19.—Neutr., to repent, be sorry:II.momenta certaminum assuefaciebant militem minus jam tandem aut virtutis aut fortunae paenitere suae,
Liv. 22, 12, 10:etiam nunc paenitere suā sponte Aequos quam pati hostilia malle,
id. 3, 2, 4:Athenienses primi paenitere coeperunt,
Just. 11, 3, 3:paenituit populus,
Vulg. Ecclus. 48, 16:non vult paenitere,
id. Apoc. 2, 21.—Esp., in part. pres.:Lepidus paenitens consili,
Sall. H. 1, 49 Dietsch:paenitens facti,
Suet. Vit. 15; cf. id. Claud. 43 init.; cf. II. A. e and i infra.—Impers.A. (α).Aliquem alicujus rei:(β).non paenitere me consilii de tuā mansione,
Cic. Att. 9, 10, 8:quem... in eam diem vitae non paenituerat,
Just. 13, 1, 5: neque te, neque quenquam arbitror tuae paeniturum laudis, App. ap. Non. 158, 5: galeatum sero duelli paenitet, Juv. 1, 170.—Alicujus rei alone:(γ).bonae mentis paenituisset,
Sen. Q. N 4, praef. 7:paenitebatque modo consilii, modo paenitentiae ipsius,
Curt. 10, 7, 12.—Aliquem alone:(δ).si eos quidem non paeniteret,
Cic. Fam. 9, 5, 2.—With acc. of person, foll. by inf.:(ε).efficiunt ut me non didicisse minus paeniteat,
Cic. de Or. 2, 19, 77.—With neutr. pron. as subj. (cf. I. B. supra; Zumpt, Gr. § 442, explains the pron. in these passages as acc., but v. Krebs, Antibarb. p. 876):(ζ).sapientis est nihil, quod paenitere possit, facere,
Cic. Tusc. 5, 28, 81:sequitur ut nihil paeniteat,
id. ib. 5, 18, 53:quaeri oportet utrum id facinus sit, quod paenitere fuerit necesse,
id. Inv. 2, 13, 43. —Foll. by rel. adverb. clause:(η).etsi solet eum, cum aliquid fecit, paenitere,
Cic. Att. 8, 5, 1.—With quod:(θ).valde ego ipsi, quod de suā sententiā decesserit, paenitendum puto,
Cic. Att. 7, 3, 6:paenitet quod non ab adultero coepi,
Quint. Decl. 335.—With dat. of agent:(ι).consilii nostri... nobis paenitendum,
Cic. Fam. 9, 5, 2.—Absol.:B.tanta vis fuit paenitendi,
Cic. Tusc. 4, 37, 79: corrigere errorem paenitendo, id. Fragm. ap. Lact. 6, 24:Sallustius usque eo processit, ut non paeniturum pro non acturo paenitentiam dixerit,
Quint. 9, 3, 12:paenitet et torqueor,
Ov. P. 1, 2, 60; Prud. Cath. 2, 26.—It discontents or displeases one, i. e. one is vexed, angry, offended, dissatisfied (class.; cf. taedet).(α).Aliquem alicujus rei:(β). C.ut me imperii nostri paeniteret,
Cic. Rep. 6, 16, 16:num hujusce te gloriae paenitebat?
id. Phil. 1, 13, 33; cf. id. Rep. 3, 35, 47:num igitur, si ad centesimum annum vixisset, senectutis suae eum paeniteret?
id. Sen. 6, 19:paenitere se virium suarum,
Liv. 8, 23:paenituit multos vanae sterilisque cathedrae,
Juv. 7, 203.—It concerns, is a care to, makes anxious, dissatisfies; and with negative, it is enough, satisfies (mostly anteclass.):A. (α).an paenitet te, quanto hic fuerit usui?
are you not satisfied? Plaut. Ps. 1, 3, 71:paenitetne te, quot ancillas alam?
id. Truc. 2, 6, 52: duas dabo, una si parum'st;et si duarum paenitebit, addentur duae,
are not enough, not satisfactory, id. Stich. 4, 1, 34:an paenitebat flagitii te auctore quod fecisset Adulescens?
was it not enough? Ter. Eun. 5, 6, 12; id. Heaut. 1, 1, 20; id. Phorm. 1, 3, 20:an paenitet vos, quod salvum atque incolumem exercitum traduxerim?
Caes. B. C. 2, 32:quod a senatu quanti fiam minime me paenitet,
Cic. Att. 1, 20, 2; cf.:tam diu velle debebis (discere), quoad te quantum proficias non paenitebit,
id. Off. 1, 1, 2. —Hence,Absol.:(β).optimus est portus paenitenti mutatio consilii,
Cic. Phil. 12, 2, 7.—With gen.: Lepidum paenitentem consilii, Sall. ap. Charis. p. 224 P.—(γ).With de:B. 1.signa paenitentis de matrimonio dederat,
Suet. Claud. 43.— Hence, adv.: paenĭtenter, with regret, repentantly (late Lat.):auguria paenitenter omissa,
Min. Fel. Oct. 26.—Affirmatively:2.itaque hic ager sive exercetur, seu cessat, colono est paenitendus,
Col. 3, 2:paenitendae rei recordatio,
Sen. Brev. Vit. 10, 2.—With a negative:sub haud paenitendo magistro,
Liv. 1, 35, 5; 25, 6, 10; 40, 6, 3:dicta non paenitenda,
Gell. 1, 3, 2:gens Flavia reipublicae non paenitenda,
Suet. Vesp. 1. -
8 paeniteo
paeniteo (poeniteo), uī, ēre (paene), I) Unlust-, Unzufriedenheit-, Reue verursachen, me haec condicio nunc non paenitet, ich bin nicht unzufrieden mit usw., Plaut. Stich. 51. – II) Unlust-, Unzufriedenheit-, Reue empfinden (über etwas, was man gern nicht getan od. gelitten hätte), A) pers. = etw. verwerflich finden, mißbilligen, sich leid sein lassen, bereuen, m. Genet. rei, dimissi Demetrii, Iustin.: neglecti consilii, Iustin., u. so paenitens consilii, Sall.: non vult paenitere a fornicatione sua, Vulg. apoc. 2, 21. – absol., paeniterent, paenituerunt, non paenitebis, Vulg.: si paenitere possint, Liv.: paenitens, Cic.: paeniturus, Sall.: vis paenitendi (der Reue), Cic.: paenitendo, durch Reue, Cic. – dah. non od. haud paenitendus, nicht verwerflich, magister, Liv.: dicta, Gell.: iuvenis neque corpore neque animo neque fortunā paenitendus, Apul. – B) impers., paenitet alqm alcis rei u. dgl., es ist jmd. unzufrieden od. nicht zufrieden, -böse über etw., es findet od. fühlt sich jmd. bei etw. nicht befriedigt, es genügt jmdm. etw. nicht, es ist jmdm. etw. nicht genug, es tut jmdm. etw. leid, es ärgert, verdrießt jmd. etw., es reut jmd. etwas, u. non paenitet auch = es ist jmd. zufrieden, es genügt jmdm., es ist jmdm. genug, α) m. (u. zuw. ohne) Acc. pers. u. Genet. rei: suae quemque fortunae paenitet, Cic.: sapientiam numquam sui paenitet, ist niemals mit sich selbst unzufrieden, Cic.: ne eius nati rem publicam paeniteret, der Staat sich über seine Geburt beklagen sollte, Vell.: ut quoius me non paeniteat mittas mihi, Plaut.: me haud paenitet eorum sententiae esse, quibus etc., ich bin nicht abgeneigt, der Meinung derer beizutreten, denen usw., Liv. – populum iudicii paenitebat, das Volk reute das U., Nep.: me paenitet consilii, Cic. – ohne Acc. pers., aetatis maxime paenitebat, an seiner Jugend stieß man sich am meisten, Liv.: tamquam paeniteat laboris (die A. nicht genüge, noch zu wenig sei), novum bellum cum finitimo populo et potentissimo parari, Liv.: u. so velut paeniteret eius fidei, quam etc., als sei ihnen die Tr. leid (als ärgere sie die Tr.), die usw., Vell. – β) mit Acc. pers. u. Nom. pronom. neutr., nihil sane esse, quod nos paeniteret, Cic.: id me paenitet, Gell. – mit bl. Acc. pers., solet Dionysium, cum aliqiud furiose fecit, paenitere, Cic. – m. bl. Nom. pronom. neutr., nihil, quod paenitere possit, facere, Cic.: so nihil umquam paenitendum admisi, Amm. – γ) m. Acc. pers. u. folg. Infin., ut eum paeniteat non deformem esse natum, sich darüber beklagen sollte, daß er nicht usw., Cic.: neque me paenitet (ich bin gar nicht böse darüber), causam A. Cluentii defendere, Cic.: non paenitet me vixisse, Cic. – δ) m. bl. Infin., ut fortiter fecisse paeniteat, Cic.: nisi forte sic loqui paenitet, Cic.: quamvis paenituisset audisse, Sen. rhet.: ecquid paenitet absolvisse, Sen. rhet. – ε) m. Acc. pers. u. folg. Acc. u. Infin., ut eum tali virtute tantāque firmitate animi se in rem publicam fuisse paeniteat, Cic. Sest. 95. – ζ) m. bl. Acc. u. Infin., paenitet in posterum diem dilatum (esse) certamen, Liv. 10, 40, 1. – η) m. Acc. pers. u. folg. quod (daß), an paenitet vos, quod salvum atque incolumem exercitum nullā omnino nave desideratā traduxerim? Caes.: Quintum paenitet, quod animum tuum offendit, Cic. – θ) m. bl. folg. quod (daß), neque mihi umquam veniet in mentem paenitere, quod a me ipse non desciverim, Cic. ad Att. 2, 4, 2: paenitet enim quod... deduxisti, Liv. 10, 34, 18: quod male emptum est, semper paenitet, Plin. 18, 26: paenitet, quod non ab adultero coepi, Ps. Quint. decl. 335. – ι) m. u. ohne Acc. u. folg. indir. Fragesatz (s. Brix Plaut. trin. 321. Wagner Ter. heaut. 72), paenitetne te, quot ancillas alam? Plaut.: is probus quem paenitet quam (wie) probus sit et frugi bonae, Plaut.: tamdiu velle debebis, quoad te, quantum proficias, non paenitet, Cic.: enim quantum (wie wenig) hic operis fiat paenitet, Ter.: quod, a senatu quanti fiam, minime me paenitet, Cic. – κ) absol., paenitet et torqueor, ich fühle Reue u. Qual, Ov. ex Pont. 1, 1, 59 sq.: nunc paenitet, Sen. contr. 7, 7 (22), 9: piget, pudescit, paenitet, Prud. cath. 2, 26.
-
9 paeniteo
paeniteo (poeniteo), uī, ēre (paene), I) Unlust-, Unzufriedenheit-, Reue verursachen, me haec condicio nunc non paenitet, ich bin nicht unzufrieden mit usw., Plaut. Stich. 51. – II) Unlust-, Unzufriedenheit-, Reue empfinden (über etwas, was man gern nicht getan od. gelitten hätte), A) pers. = etw. verwerflich finden, mißbilligen, sich leid sein lassen, bereuen, m. Genet. rei, dimissi Demetrii, Iustin.: neglecti consilii, Iustin., u. so paenitens consilii, Sall.: non vult paenitere a fornicatione sua, Vulg. apoc. 2, 21. – absol., paeniterent, paenituerunt, non paenitebis, Vulg.: si paenitere possint, Liv.: paenitens, Cic.: paeniturus, Sall.: vis paenitendi (der Reue), Cic.: paenitendo, durch Reue, Cic. – dah. non od. haud paenitendus, nicht verwerflich, magister, Liv.: dicta, Gell.: iuvenis neque corpore neque animo neque fortunā paenitendus, Apul. – B) impers., paenitet alqm alcis rei u. dgl., es ist jmd. unzufrieden od. nicht zufrieden, -böse über etw., es findet od. fühlt sich jmd. bei etw. nicht befriedigt, es genügt jmdm. etw. nicht, es ist jmdm. etw. nicht genug, es tut jmdm. etw. leid, es ärgert, verdrießt jmd. etw., es reut jmd. etwas, u. non paenitet auch = es ist jmd. zufrieden, es genügt jmdm., es ist jmdm. genug, α) m. (u. zuw. ohne) Acc. pers. u. Genet. rei: suae quemque fortunae paenitet, Cic.: sapientiam numquam sui paenitet, ist————niemals mit sich selbst unzufrieden, Cic.: ne eius nati rem publicam paeniteret, der Staat sich über seine Geburt beklagen sollte, Vell.: ut quoius me non paeniteat mittas mihi, Plaut.: me haud paenitet eorum sententiae esse, quibus etc., ich bin nicht abgeneigt, der Meinung derer beizutreten, denen usw., Liv. – populum iudicii paenitebat, das Volk reute das U., Nep.: me paenitet consilii, Cic. – ohne Acc. pers., aetatis maxime paenitebat, an seiner Jugend stieß man sich am meisten, Liv.: tamquam paeniteat laboris (die A. nicht genüge, noch zu wenig sei), novum bellum cum finitimo populo et potentissimo parari, Liv.: u. so velut paeniteret eius fidei, quam etc., als sei ihnen die Tr. leid (als ärgere sie die Tr.), die usw., Vell. – β) mit Acc. pers. u. Nom. pronom. neutr., nihil sane esse, quod nos paeniteret, Cic.: id me paenitet, Gell. – mit bl. Acc. pers., solet Dionysium, cum aliqiud furiose fecit, paenitere, Cic. – m. bl. Nom. pronom. neutr., nihil, quod paenitere possit, facere, Cic.: so nihil umquam paenitendum admisi, Amm. – γ) m. Acc. pers. u. folg. Infin., ut eum paeniteat non deformem esse natum, sich darüber beklagen sollte, daß er nicht usw., Cic.: neque me paenitet (ich bin gar nicht böse darüber), causam A. Cluentii defendere, Cic.: non paenitet me vixisse, Cic. – δ) m. bl. Infin., ut fortiter fecisse paeniteat, Cic.: nisi forte sic loqui paenitet, Cic.: quamvis paenituisset audisse, Sen. rhet.: ecquid————paenitet absolvisse, Sen. rhet. – ε) m. Acc. pers. u. folg. Acc. u. Infin., ut eum tali virtute tantāque firmitate animi se in rem publicam fuisse paeniteat, Cic. Sest. 95. – ζ) m. bl. Acc. u. Infin., paenitet in posterum diem dilatum (esse) certamen, Liv. 10, 40, 1. – η) m. Acc. pers. u. folg. quod (daß), an paenitet vos, quod salvum atque incolumem exercitum nullā omnino nave desideratā traduxerim? Caes.: Quintum paenitet, quod animum tuum offendit, Cic. – θ) m. bl. folg. quod (daß), neque mihi umquam veniet in mentem paenitere, quod a me ipse non desciverim, Cic. ad Att. 2, 4, 2: paenitet enim quod... deduxisti, Liv. 10, 34, 18: quod male emptum est, semper paenitet, Plin. 18, 26: paenitet, quod non ab adultero coepi, Ps. Quint. decl. 335. – ι) m. u. ohne Acc. u. folg. indir. Fragesatz (s. Brix Plaut. trin. 321. Wagner Ter. heaut. 72), paenitetne te, quot ancillas alam? Plaut.: is probus quem paenitet quam (wie) probus sit et frugi bonae, Plaut.: tamdiu velle debebis, quoad te, quantum proficias, non paenitet, Cic.: enim quantum (wie wenig) hic operis fiat paenitet, Ter.: quod, a senatu quanti fiam, minime me paenitet, Cic. – κ) absol., paenitet et torqueor, ich fühle Reue u. Qual, Ov. ex Pont. 1, 1, 59 sq.: nunc paenitet, Sen. contr. 7, 7 (22), 9: piget, pudescit, paenitet, Prud. cath. 2, 26.Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > paeniteo
-
10 venio
vĕnĭo, īre, vēni, ventum - intr. - - cf. gr. βαίνω (*βανjω) -- racine: ban-. - fut. arch., venibo, Pompon. Com. 65 (NON. 508, 23) ; impf. sync. venibat, Ter. Phorm. 652 ; gén. pl. du part. prés. venientum, Virg. G. 4, 167; En. 1, 434; 6, 755, pour le mètre. [st1]1 [-] aller, venir, arriver. - in locum venire, Cic. Verr. 4, 72: venir dans un lieu. - Delum Athenis venire, Cic. Att. 5, 12, 1: venir d'Athènes à Délos. - astu venire (= Athenas venire), Nep. Alc. 6, 4: venir à la ville (= venir à Athènes). - ad judicium de contione venire, Cic. Clu. 93: venir de l'assemblée au tribunal. - venturi speciem simulans, Tac.: faisant croire à son arrivée. - poét. Italiam venire, Virg. En. 1, 2: venir en Italie. - ad istum emptum venerunt illum locum senatorium, Cic. Verr. 2, 124: ils vinrent vers lui pour acheter cette place de sénateur. - avec inf. de but venerat aurum petere, Plaut. Bac. 631: il était venu chercher l'or. - avec double dat. venire auxilio (subsidio) alicui: venir au secours de qqn. - in conspectum alicujus venire, Cic. Fin.1, 24: venir sous les regards de qqn. - en parl. de choses quae sub aspectum veniunt, Cic. de Or, 2, 358: les objets qui tombent sous la vue. - res alicui in mentem venit, Cic. Br. 139: une chose vient à l'esprit de qqn. - venit mihi in mentem Catonis, Cic. Verr. 5, 180: il me souvient de Caton. - passif impers. ubi intellexit ultro ad se veniri, Caes. BG. 5, 56, 1: quand il eut compris qu'on venait à lui spontanément. - Lilybaum venitur, Cic. Verr. 5, 141: on vient à Lilybée. - ad quos ventum erat, Caes. BG. 2, 11: vers lesquels on était venu. - sens jurid. contra rem alicujus venire, Cic. Phil. 2, 3: intervenir (se présenter) contre les intérêts de qqn. [st1]2 [-] venir (en parl. du temps). - tempus victoriae venit, Caes. BG. 7, 66, 2: le moment de vaincre est venu. - veniens annus, Cic. Q. 3, 4, 4: l'année qui vient (l'année prochaine). [st1]3 [-] venir, arriver, se présenter, se montrer; parvenir à, échoir à. - illic veniunt felicius uvae, Virg. G. 1, 54: là les raisins viennent plus heureusement. - avec le dat. dum tibi litterae meae veniant, Cic. Fam. 11, 24, 2: jusqu'à ce que mes lettres t'arrivent. - hereditas alicui venit, Cic. Caec. 74; Verr, 4, 62: un héritage arrive, échoit à qqn. - canibus rabies venit, Virg.: la rage s'empare des chiens. - hereditas unicuique venit, Cic.: un héritage échoit à chacun. - Ptolemaeo Aegyptus sorte venit: le sort assigna l'Egypte à Ptolémée. - ad id inopiae ventum est ut, Liv.: on en arriva à ce point de détresse que. - venire in contemptionem alicui: se faire mépriser de qqn, encourir le mépris de qqn. - ex otio meo commodum rei publicae venit, Sall. J. 4, 4: l'Etat tire avantage de ma vie de loisir. - saepe venit ad aures meas te... dicere, Cic. Marc. 25: souvent il m'est revenu aux oreilles que tu disais... - ad id quod cupiebat venit, Cic. Off. 1, 113: il est venu à ses fins. [st1]4 [-] provenir de, naître de. - Bebrycia de gente venire, Virg.: être issu de la race des Bébryciens. - prava ex falsis opinionibus veniunt, Quint.: les fausses opinions donnent naissance aux mauvaises actions. - venit a gestu decor, Quint.: le geste contribue à la beauté de l'action oratoire. - non omne argumentum undique venit, Quint.: tous les arguments ne se trouvent pas partout. - vitium pejus ex inopia venit, Quint. 2, 4, 4: un défaut plus grand provient de la disette. [st1]5 [-] venir à qqch, venir dans tel ou tel état. - aliquis venit in calamitatem, Cic. Amer. 49: qqn tombe dans une situation malheureuse. - aliquid in proverbii consuetudinem venit, Cic. Off. 2, 55: qqch est passé à l'état de proverbe. - in consuetudinem Alexandrinae vitae venerant, Caes. BC. 3, 110, 2: ils avaient pris les habitudes de vie d'Alexandrie. - in contemptionem alicui venire, Caes. BG. 3, 17, 5: devenir pour qqn un objet de mépris. - in odium (alicui) venire, Cic. Fin. 2, 79 ; Rep. 1, 62: en venir à être détesté (de qqn). - in periculum venire, Caes. BC. 1, 17, 2: tomber dans le danger. - in spem regni obtinendi venire, Caes. BG. 1, 18, 9: concevoir l'espérance de détenir le trône. - in potestatem alicujus venire, Caes. BC. 2, 32, 4: se rendre, se soumettre à qqn. - in existimantium arbitrium venire, Cic. Br. 92: s'exposer au jugement décisif des critiques. - saepe in eum locum ventum est ut, Caes. BG. 6, 43, 4: souvent les choses en vinrent à ce point que... - ad condicionem alicujus venire, Cic. Verr. 3, 146: accepter les conditions de qqn. - res venit prope secessionem, Liv. 6, 42, 10: on en vint presque à une sécession. - ad ultimum dimicationis res venit, Liv. 2, 56, 5: on en vient à un combat à outrance. [st1]6 [-] passer à un sujet, venir à, en venir à. - ut jam a fabulis ad facta veniamus, Cic. Rep. 2, 4: pour que maintenant nous passions des récits fabuleux aux faits. - venio ad tertiam epistulam, Cic. Q. 3, 14, 12: j'en viens à la troisième lettre. - veni in eum sermonem ut dicerem, Cic.: j'en vins à dire. - venit jam in contentionem utrum sit probabilius... Cic.: désormais l'enjeu du débat est de savoir laquelle des deux popositions est la plus probable.* * *vĕnĭo, īre, vēni, ventum - intr. - - cf. gr. βαίνω (*βανjω) -- racine: ban-. - fut. arch., venibo, Pompon. Com. 65 (NON. 508, 23) ; impf. sync. venibat, Ter. Phorm. 652 ; gén. pl. du part. prés. venientum, Virg. G. 4, 167; En. 1, 434; 6, 755, pour le mètre. [st1]1 [-] aller, venir, arriver. - in locum venire, Cic. Verr. 4, 72: venir dans un lieu. - Delum Athenis venire, Cic. Att. 5, 12, 1: venir d'Athènes à Délos. - astu venire (= Athenas venire), Nep. Alc. 6, 4: venir à la ville (= venir à Athènes). - ad judicium de contione venire, Cic. Clu. 93: venir de l'assemblée au tribunal. - venturi speciem simulans, Tac.: faisant croire à son arrivée. - poét. Italiam venire, Virg. En. 1, 2: venir en Italie. - ad istum emptum venerunt illum locum senatorium, Cic. Verr. 2, 124: ils vinrent vers lui pour acheter cette place de sénateur. - avec inf. de but venerat aurum petere, Plaut. Bac. 631: il était venu chercher l'or. - avec double dat. venire auxilio (subsidio) alicui: venir au secours de qqn. - in conspectum alicujus venire, Cic. Fin.1, 24: venir sous les regards de qqn. - en parl. de choses quae sub aspectum veniunt, Cic. de Or, 2, 358: les objets qui tombent sous la vue. - res alicui in mentem venit, Cic. Br. 139: une chose vient à l'esprit de qqn. - venit mihi in mentem Catonis, Cic. Verr. 5, 180: il me souvient de Caton. - passif impers. ubi intellexit ultro ad se veniri, Caes. BG. 5, 56, 1: quand il eut compris qu'on venait à lui spontanément. - Lilybaum venitur, Cic. Verr. 5, 141: on vient à Lilybée. - ad quos ventum erat, Caes. BG. 2, 11: vers lesquels on était venu. - sens jurid. contra rem alicujus venire, Cic. Phil. 2, 3: intervenir (se présenter) contre les intérêts de qqn. [st1]2 [-] venir (en parl. du temps). - tempus victoriae venit, Caes. BG. 7, 66, 2: le moment de vaincre est venu. - veniens annus, Cic. Q. 3, 4, 4: l'année qui vient (l'année prochaine). [st1]3 [-] venir, arriver, se présenter, se montrer; parvenir à, échoir à. - illic veniunt felicius uvae, Virg. G. 1, 54: là les raisins viennent plus heureusement. - avec le dat. dum tibi litterae meae veniant, Cic. Fam. 11, 24, 2: jusqu'à ce que mes lettres t'arrivent. - hereditas alicui venit, Cic. Caec. 74; Verr, 4, 62: un héritage arrive, échoit à qqn. - canibus rabies venit, Virg.: la rage s'empare des chiens. - hereditas unicuique venit, Cic.: un héritage échoit à chacun. - Ptolemaeo Aegyptus sorte venit: le sort assigna l'Egypte à Ptolémée. - ad id inopiae ventum est ut, Liv.: on en arriva à ce point de détresse que. - venire in contemptionem alicui: se faire mépriser de qqn, encourir le mépris de qqn. - ex otio meo commodum rei publicae venit, Sall. J. 4, 4: l'Etat tire avantage de ma vie de loisir. - saepe venit ad aures meas te... dicere, Cic. Marc. 25: souvent il m'est revenu aux oreilles que tu disais... - ad id quod cupiebat venit, Cic. Off. 1, 113: il est venu à ses fins. [st1]4 [-] provenir de, naître de. - Bebrycia de gente venire, Virg.: être issu de la race des Bébryciens. - prava ex falsis opinionibus veniunt, Quint.: les fausses opinions donnent naissance aux mauvaises actions. - venit a gestu decor, Quint.: le geste contribue à la beauté de l'action oratoire. - non omne argumentum undique venit, Quint.: tous les arguments ne se trouvent pas partout. - vitium pejus ex inopia venit, Quint. 2, 4, 4: un défaut plus grand provient de la disette. [st1]5 [-] venir à qqch, venir dans tel ou tel état. - aliquis venit in calamitatem, Cic. Amer. 49: qqn tombe dans une situation malheureuse. - aliquid in proverbii consuetudinem venit, Cic. Off. 2, 55: qqch est passé à l'état de proverbe. - in consuetudinem Alexandrinae vitae venerant, Caes. BC. 3, 110, 2: ils avaient pris les habitudes de vie d'Alexandrie. - in contemptionem alicui venire, Caes. BG. 3, 17, 5: devenir pour qqn un objet de mépris. - in odium (alicui) venire, Cic. Fin. 2, 79 ; Rep. 1, 62: en venir à être détesté (de qqn). - in periculum venire, Caes. BC. 1, 17, 2: tomber dans le danger. - in spem regni obtinendi venire, Caes. BG. 1, 18, 9: concevoir l'espérance de détenir le trône. - in potestatem alicujus venire, Caes. BC. 2, 32, 4: se rendre, se soumettre à qqn. - in existimantium arbitrium venire, Cic. Br. 92: s'exposer au jugement décisif des critiques. - saepe in eum locum ventum est ut, Caes. BG. 6, 43, 4: souvent les choses en vinrent à ce point que... - ad condicionem alicujus venire, Cic. Verr. 3, 146: accepter les conditions de qqn. - res venit prope secessionem, Liv. 6, 42, 10: on en vint presque à une sécession. - ad ultimum dimicationis res venit, Liv. 2, 56, 5: on en vient à un combat à outrance. [st1]6 [-] passer à un sujet, venir à, en venir à. - ut jam a fabulis ad facta veniamus, Cic. Rep. 2, 4: pour que maintenant nous passions des récits fabuleux aux faits. - venio ad tertiam epistulam, Cic. Q. 3, 14, 12: j'en viens à la troisième lettre. - veni in eum sermonem ut dicerem, Cic.: j'en vins à dire. - venit jam in contentionem utrum sit probabilius... Cic.: désormais l'enjeu du débat est de savoir laquelle des deux popositions est la plus probable.* * *Venio, venis, veni, ventum, venire. Cic. Venir.\Supplicem venire ad aliquem. Cic. Venir faire la cour à autruy, et se humilier devant luy.\Solet vero sub eiusmodi victu venire, vt alius non reddatur. Cels. Communeement il advient que, etc.\Satis venire duobus. Virgil. Estre suffisant pour resister à deux.\Illic veniunt foelicius vuae. Virg. Viennent et croissent.\Eius quae ex Africa venit, octoni asses. Plin. Qu'on apporte d'Afrique.\Scribis in Italia te moraturum, dum tibi literae meae veniant. Cic. Jusques à ce qu'on t'apporte de mes lettres.\In orationem venire. Quintil. Entrer en oraison.\Mane: hoc quod coepi, primum enarrem Clitipho: Post, istuc veniam. Terent. Je parleray de ceci.\Ad Archesilam, Carneademque veniamus. Cic. Venons à parler d'Archesilas.\Alicui venire aduorsum. Plaut. Aller au devant de luy.\In amicitiam venire aliquorum. Liu. S'allier avec eulx, Faire alliance avec eulx par amitié.\Omnibus rebus, quae sub aspectum veniunt. Cicero. Qu'on peult veoir à l'oeil.\Ad aures alicuius venire. Horat. Estre ouy.\Ad aures meas venit, te, etc. Cic. J'ay ouy dire.\Alicui auxilio venire. Liu. Venir à son ayde, Le venir secourir.\In bona alicuius venire. Ouid. Se mettre dedens les biens d'aucuns, et les usurper.\In calamitatem venire. Cic. Tomber en calamité.\In eum casum veneram, vt omnis, etc. Cic. J'estoye tombé en cest inconvenient.\In certamen venire. Cic. Entrer en different et debat.\Venire in certamen virtutis. Cic. Contendre et debatre contre vertu.\In colloquium ad aliquem venire. Liu. Venir pour parlementer avec luy.\In complexum alicuius venire. Cic. Estre embrassé ou accollé d'aucun.\In confessum venit ea res. Plin. iunior. Nul ne nie cela, Chascun le confesse.\In consilium alicuius venire. Cic. Venir vers luy pour luy bailler conseil.\In conspectum alicuius venire. Cic. Se presenter à luy, S'affronter à luy.\Quum in conspectum eius venissent. Caesar. Quand ils furent venuz devant luy.\Ad me in conspectum venire vetueram. Plancus ad Ciceronem. Je luy avoye defendu de se trouver devant moy.\In consuetudinem venire. Cic. Venir en usage.\In consuetudinem benignitatis venit. Cic. Il a accoustumé de faire liberalité.\In contemptionem alicui venire. Caes. Estre desprisé de luy.\In contentionem venire. Cic. Venir en debat, Estre faict contentieux.\Venit iam in contentionem, vtrum sit probabilius, etc. Cic. On est en debat et contention.\Venire in contentionem de accusando. Cic. Entrer en different lequel des deux accusera un tiers.\In contentionem honoris venire. Cic. Entrer en different qui est le plus avancé en honneurs et dignitez.\Quae in controuersiam veniunt. Cic. Dequoy on est en debat.\In crimen veniet. Terent. Il en sera blasmé.\In cruciatum venire. Caes. Tomber en grand torment.\In deditionem venire. Caes. Se rendre aux ennemis comme vaincu.\In desiderium venire dicitur res aliqua. Liu. Estre regrettee.\Dies venit legi. Cic. Le jour veint qu'il falloit publier la loy.\In disceptationem venire dicitur res aliqua. Liu. Quand elle est en debat.\In discrimen venire. Cic. Tomber en danger.\Eius fortunae videntur in discrimen venire. Cic. Sont en danger d'estre perdues.\In discrimen existimationis venire. Cic. Estre en danger de perdre sa bonne renommee.\Non quid ego fecerim, in disquisitionem venit, sed quid isti pati debuerint. Liu. Cela ne vient point en controversie, On n'est point en doubte de cela.\In diuitias venire. Plaut. Devenir riche.\Ad quem dolor veniat, ad eundem necesse est interitum venire. Cic. Advenir.\In dubium venire. Cic. Venir en danger.\Mihi venit in dubium tua fides et constantia. Cic. Je doubte de ta foy.\Tua fama, et gnatae vita in dubium veniet. Terent. Ta renommee et la vie de ta fille sera en danger.\Non veniunt in dubium de voluntate. Cic. On ne doubte point de leur volunté.\De sorte venio in dubium miser. Terent. Je suis en danger de perdre le sort principal.\In dubium venire de ciuitate. Cic. Mettre en doubte si on est citoyen d'une ville, ou non.\Quid sit factum, in dubium venit. Quintil. On est en doubte.\Emolumentum ad eum ex ea re venit. Cic. Il luy en vient, ou Il en recoit prouffit.\Epistola mihi venit. Ouid. M'a esté apportee.\In exemplum venire dicitur res aliqua. Ouid. Quand on a veu faire quelque chose, et sur icelle on prend exemple de faire ainsi.\Ad extrema ventum foret, ni legati, etc. Liu. Les choses fussent venues au dernier poinct, etc. C'estoit faict, si, etc.\Fama mihi venit. Virg. Le bruit, ou les nouvelles en sont venues jusques à moy.\In familiaritatem alicuius venire. Cic. Prendre accointance et familiarité avec aucun.\Tarda venit dictis, difficilisque fides. Ouid. A grande difficulté croit on aux parolles, Foy est adjoustee, etc.\In fidem alicuius venire. Liu. Se rendre à la merci d'autruy soubz l'asseurance par luy promise.\Ad finem venire dicitur res aliqua. Liu. Quand elle est mise à fin.\In flammam venire. Cic. Se mettre en la flamme et en danger.\Foeliciter haec res tibi venit. Cic. Tu as esté heureux en ceci.\Foeliciter rem tibi istam venire cupio. Cicero. Dieu t'en envoye joye.\Gradibus venire ad virtutem. Cic. Par degrez.\In gloriam summam venire. Cic. Parvenir à grand honneur.\Sub iactum telorum venire. Liu. Venir à un ject de dard pres.\Vident omnes qua de causa huic inimicus venias. Cicero. Pourquoy tu es ennemi de cestuy.\Ad inimicitias res venisset, etc. Cic. Il y eust eu de la noise et du courroux d'un costé et d'autre, La chose ne s'en fust point allee sans fascherie.\Ad internecionem venire. Liu. Estre peri, Estre tellement annichilé, qu'il n'en demeure point un.\In inuidiam ex gratia venire. Plin. iunior. Estre hay apres avoir esté en grace et credit.\In iudicium venire. Cic. Estre mis entre les mains du Magistrat pour en congnoistre.\In iudicium venit fama eius. Cic. Vient entre les mains des juges.\Liuor venit in artus. Ouid. Les membres deviennent noirastres.\In locum summum venire. Cicero. Parvenir à grand estat et honneur.\In medium venire. Cic. Venir en avant.\In mentem venit. Plaut. Il me souvient, Il me vient en memoire et souvenance.\Quae mihi veniebant in mentem. Cic. Desquels il me souvenoit.\Tibi in mentem veniat facito, quemadmodum vitam huiusce depinxeris. Cic. Te souvienne.\Venit mihi Platonis in mentem. Cic. Il me souvient de Plato.\Moeror summus venit ad eum morte fratris. Cic. Il est en fort grande tristesse pour la mort de son frere.\Dolor in morem venit meus. Ouid. Ma douleur est venue en coustume, Je suis tout endurci et accoustumé de souffrir.\Celerius talia ad nasum veniunt. Plin. On les sent plus tost au nez.\Ad nihilum venire. Cic. Venir à rien et à neant.\Ad nimium venire. Plin. Venir à trop.\Ad nomen venire. Plin. Venir quand on nous appelle par vostre nom.\In notitiam venire. Plin. Estre congneu.\In numerum oratorum venire. Cic. Estre dict et appelé orateur.\In obliuionem venire. Cic. Estre mis en oubli.\Obuiam venire. Cic. Venir au devant.\Sub oculos venire. Seneca. Estre veu à l'oeil.\In ordinem Senatorium venire. Cic. Estre receu Senateur, Estre du nombre des Senateurs.\Quum in otium venerimus. Cic. Quand nous aurons repos.\Ad pactionem venire. Cic. S'accorder.\In partem impensae venire. Cic. Payer sa part de la despense.\In periculum venire. Terent. Tomber en un danger.\Venit in periculum, ne et haec quae ab ipso parta sunt, amittat. Cic. Il est en danger de perdre cela.\Plaga venit vehementior. Cic. Le coup est plus grief.\In populos venire. Ouid. Venir parmi les gents.\In possessionem venire. Cic. Venir et entrer dedens et prendre possession.\In possessionem Reipublicae venire. Cic. Avoir le gouvernement de la Republique.\In potestatem alicuius venire. Caes. Tomber soubz sa puissance.\Ad potum, vel prandium venire. Plin. Cic. Aller boire ou disner.\Res Romana, quae prope exitium clade Cannensi venisset. Liu. Qui estoit presque venue jusques à la ruine.\Quo propius spem venerant. Liu. D'autant qu'ils avoyent plus d'esperance.\- quicquid ago, lepide omnia prospereque Veniunt. Plaut. Viennent à souhait.\Vulgatum illud, in prouerbium venit. Liu. On en a faict un proverbe.\In prouerbii consuetudinem venit, Largitionem fundum non habere. Cic. On en fait un proverbe.\Subita mors in quaestionem venit. Quintil. On en feit cas.\In religionem venit illi haec res. Cic. Il fait scrupule et conscience de cela.\- interea rumor venit Datum iri gladiatores. Terent. Un bruit vient.\Segetes veniunt. Virgil. Croissent.\Veni in eum sermonem, vt dicerem libenter me ad eam partem prouinciae primum esse venturum. Cic. Je tombay sur ce propos, de dire que, etc.\In sermonem hominum, atque in vituperationem venit. Cic. On parle mal de luy, et le blasme on.\In sermonem alicui venire. Cic. Tenir propos avec luy.\In societatem laudum alicuius venire. Cic. Estre participant de ses louanges, Avoir part à ses louanges.\In sortem prouinciae venire. Liu. Estre du nombre de ceuls desquels on mettoit les noms dedens l'urne, quand on jectoit au sort qui auroit le gouvernement de la Province.\In spem venire. Cic. Avoir esperance.\In spem ventum erat, discordia intestina dissolui rem Romanam posse. Liu. On avoit esperance.\Subsidio venire. Cic. Venir au secours.\Suppetias venire. Hirt. Venir au secours.\In suspicionem venire. Cic. Estre souspeconné.\Qui tibi in suspicionem nullo suo delicto venit. Cicero. Lequel tu souspeconnes à tort.\Audimus eum venisse in suspicionem Torquato de morte Pansae. Cic. On dit que Torquatus le souspeconne d'avoir tué Pansa.\Vinum taedio venit his. Plin. Ils hayent le vin.\Veni in tempore. Terent. Je suis venu tout à temps.\In tutelam venire. Cic. Estre soubz la tution d'aucun.\Ad vadimonium non venire. Cic. Faire default au jour de l'assignation, Ne comparoistre point en justice au jour promis.\Viam venire. Cic. Aller son chemin.\In vitam venire. Cic. Naistre.\In vnitatem venire. Plin. Se unir.\In vsum venire. Plin. Venir en usage.\In tomenti vsum veniunt. Plin. Servent de bourre.\Si vsus veniat. Terent. S'il vient à point, S'il en est mestier ou besoing.\Mihi vsu venturum non arbitrabar. Cic. Je ne pensoye pas qu'il me deust advenir, etc.\Venit idem vsu mihi, quod tu tibi scribis. Ci. Il m'advient le pareil qu'à toy.\Venitur, pen. prod. Impersonale. Plin. iunior, Venitur ad me: consurgo. On vient à moy.\Ad me ventum est. Cic. On est venu à moy.\Iuxta seditionem ventum. Tacit. On est presque venu jusques à sedition. -
11 adimo
ădĭmo, ĕre, ĕmi, emptum [ad + emo] - tr. - prendre en tirant à soi, enlever, ôter, retirer, ravir. - adimere aliquid alicui: enlever qqch à qqn. - adimere compedes alicui, Plaut.: délivrer qqn de ses chaînes. - adimere curas, Ter.: bannir les soucis. - vitam alicui adimere: ôter la vie à qqn. - adimere puellam leto, Hor.: dérober une jeune fille à la mort. - ademptus (fato): enlevé (par la mort). - ademit posse reverti, Ov.: il enleva la possibilité d'un retour.* * *ădĭmo, ĕre, ĕmi, emptum [ad + emo] - tr. - prendre en tirant à soi, enlever, ôter, retirer, ravir. - adimere aliquid alicui: enlever qqch à qqn. - adimere compedes alicui, Plaut.: délivrer qqn de ses chaînes. - adimere curas, Ter.: bannir les soucis. - vitam alicui adimere: ôter la vie à qqn. - adimere puellam leto, Hor.: dérober une jeune fille à la mort. - ademptus (fato): enlevé (par la mort). - ademit posse reverti, Ov.: il enleva la possibilité d'un retour.* * *Adimo, adimis, pen. cor. ademi, pe. prod. ademptum, adimere. Oster.\Illi aditum littoris Syracusanis ademerunt. Cic. Ils les ont empesché d'arriver ou d'aborder au rivage.\Adimere aegritudinem. Terent. Delivrer d'ennuy.\Animam alicui Plaut. Le tuer.\Causam rei alicuius faciendae. Terent. Oster l'occasion.\Ciuitatem alicui. Cic. Bannir de la ville.\Curam. Terent. Mettre ou jecter hors de soulci.\Facultatem. Caesar. Oster le povoir.\Formam alicui. Plaut. Desfigurer, Desvisager, Oster la beaulté.\Leto aliquem adimere, Id est morti. Horat. Le garder de mourir, Luy sauver la vie.\Memoriam. Plin. Faire perdre la memoire.\Metum. Terent. Delivrer d'une paour.\Nomen virgineum, Id est virginitatem. Ouid. Despuceler.\Soccos pedibus. Plaut. Deschausser.\Somnum. Cic. Garder de dormir.\Vincula canibus. Ouid. Deslier, Descoupler.\Vires dolor adimit. Ouid. Debilite et affoiblit la personne.\Vitam. Cic. Tuer.\Vocem homini adimere creditur lupus. Plin. Luy faire perdre la parolle.\Adimam cantare seueris. Hora. Aux hommes graves j'osteray le chanter. -
12 perscribo
perscrībo, ĕre, scripsi, scriptum - tr. - [st1]1 [-] écrire tout du long, en détail, exactement. - Cic. Verr. 4, 74 ; Att. 3, 13, 2. - de meis rebus ad Lollium perscripsi, Cic. Fam. 5, 3, 2: j'ai renvoyé à Lollius un compte rendu détaillé de mes affaires. - rem gestam in Eburonibus perscribit, Caes. BG. 5, 47: il lui raconte en détail (par écrit) ce qui s’est passé chez les Eburons. - perscribere versum puris verbis, Hor. S. 1, 4, 54: faire des vers dans une langue simple. - [avec prop. inf.] Caes. BG. 5, 49, 3. [st1]2 [-] écrire en toutes lettres (sans abréviation). - notata non perscripta erat summa, Suet.: la somme avait été inscrite en chiffres et non en toutes lettres. - verbum non perscriptum, Gell. 10, 1, 7: mot écrit en abrégé. [st1]3 [-] reproduire par écrit, consigner, consigner au procès-verbal. - in tabulis senatusconsultum perscribere, Cic. Verr. 4, 148, consigner sur des registres le sénatus-consulte. - principum sententia perscribi solent, Cic. Verr, 4, 143: les avis des premiers sont consignés au procès-verbal. - ut quisque praefuerat, ita perscriptum erat, Cic. Verr. 4, 140: dans l'ordre où chacun avait été préposé, mention était faite au procès-verbal. - alicui orationem alicujus perscribere, Cic. Fam. 5, 4, 2, envoyer à qqn la copie du discours de qqn. [st1]4 [-] porter sur le livre de comptes, passer écriture de, inscrire. - Cic. Flac. 44. [st1]5 [-] payer par un ordre [un billet à ordre]. - perscribi ab aliquo: être ordonnancé par qqn. - si quid emptum foret, a quaestore perscribebatur, Liv. 24, 18, 14: s'il y avait qq achat, il était ordonnancé sur le questeur. - argentum perscripsi illis, quibus debui, Ter. Phorm. 5, 7, 30: j'ai payé en billets mes créanciers. - Cic. Fl. 19, 44; Att. 16, 2, 1; Suet. Caes. 42* * *perscrībo, ĕre, scripsi, scriptum - tr. - [st1]1 [-] écrire tout du long, en détail, exactement. - Cic. Verr. 4, 74 ; Att. 3, 13, 2. - de meis rebus ad Lollium perscripsi, Cic. Fam. 5, 3, 2: j'ai renvoyé à Lollius un compte rendu détaillé de mes affaires. - rem gestam in Eburonibus perscribit, Caes. BG. 5, 47: il lui raconte en détail (par écrit) ce qui s’est passé chez les Eburons. - perscribere versum puris verbis, Hor. S. 1, 4, 54: faire des vers dans une langue simple. - [avec prop. inf.] Caes. BG. 5, 49, 3. [st1]2 [-] écrire en toutes lettres (sans abréviation). - notata non perscripta erat summa, Suet.: la somme avait été inscrite en chiffres et non en toutes lettres. - verbum non perscriptum, Gell. 10, 1, 7: mot écrit en abrégé. [st1]3 [-] reproduire par écrit, consigner, consigner au procès-verbal. - in tabulis senatusconsultum perscribere, Cic. Verr. 4, 148, consigner sur des registres le sénatus-consulte. - principum sententia perscribi solent, Cic. Verr, 4, 143: les avis des premiers sont consignés au procès-verbal. - ut quisque praefuerat, ita perscriptum erat, Cic. Verr. 4, 140: dans l'ordre où chacun avait été préposé, mention était faite au procès-verbal. - alicui orationem alicujus perscribere, Cic. Fam. 5, 4, 2, envoyer à qqn la copie du discours de qqn. [st1]4 [-] porter sur le livre de comptes, passer écriture de, inscrire. - Cic. Flac. 44. [st1]5 [-] payer par un ordre [un billet à ordre]. - perscribi ab aliquo: être ordonnancé par qqn. - si quid emptum foret, a quaestore perscribebatur, Liv. 24, 18, 14: s'il y avait qq achat, il était ordonnancé sur le questeur. - argentum perscripsi illis, quibus debui, Ter. Phorm. 5, 7, 30: j'ai payé en billets mes créanciers. - Cic. Fl. 19, 44; Att. 16, 2, 1; Suet. Caes. 42* * *Perscribo, perscribis, pen. prod. perscripsi, perscriptum, perscribere. Cic. Achever d'escrire, Escrire tout au long et au large.\Perscribere. Cic. Enregistrer.\Perscribere pecuniam. Terent. Faire delivrer argent en qualité de prest, ou autrement, par les mains des banquiers, qu'on appeloit anciennement argentiers. -
13 eximo
eximo, ĕre, ēmi, emptum [ex + emo] - tr. - [st2]1 [-] ôter en prenant, ôter, enlever, retrancher, tirer de, retirer, arracher. [st2]2 [-] délivrer de, libérer de, soustraire à. [st2]3 [-] user jusqu’au bout, consumer, épuiser, prendre entièrement (le temps). - eximere aliquid de dolio: retirer qqch. du tonneau. - eximere unum mensem ex anno: retrancher un mois de l'année. - eximere medullam e caule, Plin. 26, 11, 71, § 116: extraire la moelle d'une tige. - ne tu ex reis eximerere, Cic. Verr. 2, 2, 40, § 99: ne te retranche pas du nombre des accusés. - eximere dentem alicui: enlever une dent à qqn. - eximere lienem cani viventi, Plin. 30, 6, 17, § 51: enlever la rate à un chien vivant. - eximere urbem (ex) obsidione: délivrer une ville du blocus, débloquer une ville assiégée. - eximere aliquem metu, Plaut. Rud. 1.4.13: délivrer qqn de la crainte. - diem dicendo eximere: épuiser la journée en gardant la parole. - quia ea res exemisset illum diem, Liv. 1, 50, 8: parce que cette affaire avait pris toute la journée.* * *eximo, ĕre, ēmi, emptum [ex + emo] - tr. - [st2]1 [-] ôter en prenant, ôter, enlever, retrancher, tirer de, retirer, arracher. [st2]2 [-] délivrer de, libérer de, soustraire à. [st2]3 [-] user jusqu’au bout, consumer, épuiser, prendre entièrement (le temps). - eximere aliquid de dolio: retirer qqch. du tonneau. - eximere unum mensem ex anno: retrancher un mois de l'année. - eximere medullam e caule, Plin. 26, 11, 71, § 116: extraire la moelle d'une tige. - ne tu ex reis eximerere, Cic. Verr. 2, 2, 40, § 99: ne te retranche pas du nombre des accusés. - eximere dentem alicui: enlever une dent à qqn. - eximere lienem cani viventi, Plin. 30, 6, 17, § 51: enlever la rate à un chien vivant. - eximere urbem (ex) obsidione: délivrer une ville du blocus, débloquer une ville assiégée. - eximere aliquem metu, Plaut. Rud. 1.4.13: délivrer qqn de la crainte. - diem dicendo eximere: épuiser la journée en gardant la parole. - quia ea res exemisset illum diem, Liv. 1, 50, 8: parce que cette affaire avait pris toute la journée.* * *Eximo, eximis, pe. cor. exemi, pen. prod. exemptum, eximere, ab ex et emo compositum. Oster.\Eximere cupressos cum radicibus. Cato. Arracher.\Eximere lapides sub terra. Plaut. Oster, Tirer des pierres de dessoubs terre.\Eximere in libertatem. Liuius. Oster de servitude, et mettre en liberté.\Actionem eximere. Vlpianus. Faire à aucun perdre ou perir son action à faulte de l'avoir intentee dedens le temps prefix.\Curam. Plaut. Oster le soulci, Delivrer de soulci.\Diem. Liu. Trouver moyen qu'un temps s'escoule sans ce qu'aucune chose destinee et deliberee se face.\Eximitur dies. Plin. iunior. Le jour se passe et s'escoule.\Eximere dubitationem. Liu. Oster.\Labem concretam eximere. Virg. Oster, ou Nettoyer.\Lassitudinem. Plaut. Deslasser.\Tempus. Cicero. Passer et consumer le temps, Faire escouler le temps.\Eximere de vel ex reis. Cicero. Declarer une accusation et delation faicte d'aucun crime à l'encontre d'aucun non recevable, Donner congé à la partie accusee contre l'accusateur et delateur à faulte de comparoir.\Nomen alicuius de tabulis eximere. Cicero. Oster, Effacer, Rayer.\E vinculis aliquem eximere. Cic. Oster des liens, Deslier.\Eximere ex aerariis. Cic. Oster et rayer du roule auquel estoyent enroulez ceulx qui s'appeloyent AErarii. Vide AERARIVS.\Ex culpa. Cic. Excuser.\Ex miseriis. Plaut. Delivrer.\Ex obsidione aliquos. Cic. Delivrer du siege qui estoit devant une ville.\Eximere, cum ablatiuo: vt Eximere metu. Plaut. Mettre hors et delivrer d'une paour.\Vinculis. Plaut. Oster des liens.\Seruitute. Liu. Delivrer de servitude.\Seruitio. Liu. Delivrer de servage.\Vmbris infernis aliquem eximere. Sil. L'exempter et preserver de mort.\Eximere, cum datiuo constructum: vt Eximi noxae. Liuius. Estre absouls et quicte d'aucun forfaict, Quand on donne pardon ou remission à aucun.\Honoribus. Plin. iunior. Priver.\Memoriae. Suet. Abolir du tout, Faire qu'il n'en soit plus de memoire, Oster de la memoire, Qu'il n'en soit plus parlé.\Notae. Gell. Luy faire grace de la note qu'on luy vouloit imposer.\Numero. Quintil. Choisir, Mettre à part.\Eximere in ius vocatum. Paulus. Retenir et empescher celuy qui est adjourné de ne comparoir à son assignation.\Reum eximere. Vlpianus. Donner grace à un criminel, Le descharger de toute accusation, et mettre hors de proces.\Eximere, Preserver, Eximer, Exempter.\Vt vis non exemit Achillem. Propertius. La force n'a point exempté ne preservé Achilles de la mort. -
14 bene
bĕnĕ, adv. of manner and intensity [bonus; the first vowel assimilated to the e of the foll. syllable; cf. Corss. Ausspr. 2, 366], well ( comp. melius, better; sup. optime [v. bonus init. ], best; often to be rendered by more specific Engl. adverbs).I.As adjunct of verbs.A.In gen.1.Of physical or external goodness, usefulness, ornament, and comfort:2.villam rusticam bene aedificatam habere expedit,
Cato, R. R. 3:villam bonam beneque aedificatam,
Cic. Off. 3, 13, 55:quid est agrum bene colere? Bene arare,
Cato, R. R. 61:agro bene culto nihil potest esse... uberius,
Cic. Sen. 16, 57:ubi cocta erit bene,
Cato, R. R. 157; 3; 4;32 et saep.: te auratam et vestitam bene,
Plaut. Men. 5, 2, 50: ornatus hic satis me condecet? Ps. Optume, it is very becoming, id. Ps. 4, 1, 26:me bene curata cute vises,
well tended, Hor. Ep. 1, 4, 15:bene olere,
Verg. E. 2, 48:bene sonare,
Quint. 8, 3, 16:neque tamen non inprimis bene habitavit,
in the very best style, Nep. Att. 13, 1:a Catone cum quaereretur, quid maxime in re familiari expediret, respondet Bene pascere? Quid secundum? Satis bene pascere,
Cic. Off. 2, 25, 89: so,bene cenare,
Cat. 13, 17; Hor. Ep. 1, 6, 56:bene de rebus domesticis constitutum esse,
to be in good circumstances, Cic. Sest. 45, 97;similarly: rem (i. e. familiarem) bene paratam comitate perdidit,
well arranged, Plaut. Rud. prol. 38.—With respect to the mind.a.Perception, knowledge, ability:b.quas tam bene noverat quam paedagogos nostros novimus,
Sen. Ep. 27, 5:quin melius novi quam te et vidi saepius,
Plaut. Capt. 5, 2, 22:novi optime (Bacchus) et saepe vidi,
Cic. Fam. 7, 23, 2:qui optime suos nosse deberet,
Nep. Con. 4, 1; cf. Hor. Ep. 1, 18, 1; id. S. 1, 9, 22: satin' haec meministi et tenes? Pa. Melius quam tu qui docuisti, Plaut. Pers. 2, 2, 2:quod eo mihi melius cernere videor quo ab eo proprius absum,
Cic. Sen. 21, 77:ut hic melius quam ipse illa scire videatur,
id. de Or. 1, 15, 66; id. Or. 38, 132:cum Sophocles vel optime scripserit Electram suam,
id. Fin. 1, 2, 5:gubernatoris ars quia bene navigandi rationem habet,
of able seamanship, id. ib. 1, 13, 42:melius in Volscis imperatum est,
better generalship was displayed, Liv. 2, 63, 6:nihil melius quam omnis mundus administratur,
Cic. Inv. 1, 34, 59: de medico bene existimari scribis, that he is well thought ( spoken) of, i. e. his ability, id. Fam. 16, 14, 1:prudentibus et bene institutis,
well educated, id. Sen. 14, 50:sapientibus et bene natura constitutis,
endowed with good natural talent, id. Sest. 65, 137:quodsi melius geruntur ea quae consilio geruntur quam, etc.,
more ably, id. Inv. 1, 34, 59:tabulas bene pictas collocare in bono lumine,
good paintings, id. Brut. 75, 261:canere melius,
Verg. E. 9, 67; Quint. 10, 1, 91:bene pronuntiare,
id. 11, 3, 12:bene respondere interrogationibus,
id. 5, 7, 28; 6, 3, 81.—Of feeling, judgment, and will:c.similis in utroque nostrum, cum optime sentiremus, error fuit,
when we had the best intentions, Cic. Fam. 4, 2, 3; so id. ib. 6, 4, 2; so,bene sentire,
id. ib. 6, 1, 3; so,bene, optime de re publica sentire,
to hold sound views on public affairs, id. Off. 1, 41, 149; id. Fam. 4, 14, 1; id. Phil. 3, 9, 23:bene animatas eas (insulas) confirmavit,
well disposed, Nep. Cim. 2, 4:ei causae quam Pompeius animatus melius quam paratus susceperat,
Cic. Fam. 6, 6, 10; so, optime animati, Varr. ap. Non. p. 201, 7:quod bene cogitasti aliquando, laudo,
that you had good intentions, Cic. Phil. 2, 14, 34:se vero bene sperare (i. e. de bello),
had good hopes, Liv. 6, 6, 18:sperabis omnia optime,
Cic. Fam. 4, 13, 7:tibi bene ex animo volo,
Ter. Heaut. 5, 2, 6; so freq.: bene alicui velle, v. volo: bene aliquid consulere, to plan something well:vigilando, agendo, bene consulendo prospera omnia cedunt,
Sall. C. 52, 29:omnia non bene consulta,
id. J. 92, 2. —Of morality, honesty, honor, etc.(α).Bene vivere, or bene beateque vivere ( = kalôs kagathôs), to lead a moral and happy life:(β).qui virtutem habeat, eum nullius rei ad bene vivendum indigere,
Cic. Inv. 1, 51, 93:in dialectica vestra nullam esse ad melius vivendum vim,
id. Fin. 1, 19, 63:quod ni ita accideret et melius et prudentius viveretur,
id. Sen. 19, 67; cf. id. Ac. 1, 4, 15; id. Fin. 1, 13, 45; id. Off. 1, 6, 19; id. Fam. 4, 3, 3 et saep. (for another meaning of bene vivere, cf. e. infra).—Bene mori, to die honorably, bravely, creditably, gloriously:(γ).qui se bene mori quam turpiter vivere maluit,
Liv. 22, 50, 7:ne ferrum quidem ad bene moriendum oblaturus est hostis,
id. 9, 3, 3; so id. 21, 42, 4:tum potui, Medea, mori bene,
Ov. H. 12, 5.—Bene partum, what is honestly, honorably earned or acquired:(δ).multa bona bene parta habemus,
Plaut. Trin. 2, 2, 65:mei patris bene parta indiligenter Tutatur,
Ter. Phorm. 5, 3, 5:res familiaris primum bene parta sit, nullo neque turpi quaestu, neque odioso,
Cic. Off. 1, 26, 92:diutine uti bene licet partum bene,
Plaut. Rud. 4, 7, 15; Sall. C. 51, 42 (cf.:mala parta,
Cic. Phil. 2, 27, 65:male par tum,
Plaut. Poen. 4, 2, 22).—Apud bonos bene agier, an old legal formula: bona fide agi (v. bonus), to be transacted in good faith among good men. ubi erit illa formula fiduciae ut inter bonos bene agier oportet? Cic. Fam. 7, 12, 2; id. Off. 3, 15, 61; 3, 17, 70.—(ε).Non bene = male, not faithfully:d.esse metus coepit ne jura jugalia conjunx Non bene servasset,
Ov. M. 7, 716.—Representing an action as right or correct, well, rightly, correctly: bene mones, Ibo, you are right ( to admonish me), Ter. And. 2, 2, 36:e.sequi recusarunt bene monentem,
Liv. 22, 60, 17:quom mihi et bene praecipitis, et, etc.,
since you give sound advice, Plaut. Poen. 3, 2, 55; so Ter. Ad. 5, 9, 6; 3, 3, 80; Lucil. ap. Non. p. 372, 7:bene enim majores accubitionem epularem amicorum convivium nominarunt, melius quam Graeci,
Cic. Sen. 13, 45:hoc bene censuit Scaevola,
correctly, Dig. 17, 1, 48.—Pleasantly, satisfactorily, profitably, prosperously, fortunately, successfully:f.nunc bene vivo et fortunate atque ut volo atque animo ut lubet,
Plaut. Mil. 3, 1, 111:nihil adferrent quo jucundius, id est melius, viveremus,
Cic. Fin. 1, 41, 72:si bene qui cenat, bene vivit,
Hor. Ep. 1, 6, 56: quamobrem melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, is better or more profitably invested, Cic. Off. 2, 20, 71:perdenda sunt multa beneficia ut semel ponas bene, Sen. Ben. poet. 1, 2, 1: etiamsi nullum (beneficium) bene positurus sit,
id. ib. 1, 2, 2:quando hoc bene successit,
Ter. Ad. 2, 4, 23: bene ambulatum'st? Di. Huc quidem, hercle, ad te bene, Quia tui vivendi copia'st, has your walk been pleasant? Plaut. Truc. 2, 4, 18:melius ominare,
use words of better omen, id. Rud. 2, 3, 7; Cic. Brut. 96, 329:qui se suamque aetatem bene curant,
Plaut. Ps. 4, 7, 36.—So, bene (se) habere: ut bene me haberem filiai nuptiis, have a good time at, etc., Plaut. Aul. 2, 8, 2:qui se bene habet suisque amicis usui est,
who enjoys his life and is a boon companion, id. Mil. 3, 1, 128:nam hanc bene se habere aetatem nimio'st aequius,
id. Merc. 3, 2, 6: bene consulere alicui, to take good care for somebody ' s interests:tuae rei bene consulere cupio,
id. Trin. 3, 2, 9:ut qui mihi consultum optume velit esse,
Ter. Phorm. 1, 3, 1:me optime consulentem saluti suae,
Cic. Fam. 4, 14, 2:qui se ad sapientes viros bene consulentes rei publicae contulerunt,
id. Off. 2, 13, 46.—So, bene mereri, and rarely bene merere, to deserve well of one, i. e. act for his advantage; absol. or with de:addecet Bene me, renti bene referre gratiam,
Plaut. Rud. 5, 3, 36:Licinii aps te bene merenti male refertur gratia?
id. Ps. 1, 3, 86:ut memorem in bene meritos animum praestarem,
Cic. Fam. 1, 9, 10:cogor nonnumquam homines non optime de me meritos rogatu eorum qui bene meriti sunt, defendere,
id. ib. 7, 1, 4:tam bene meritis de nomine Punico militibus,
Liv. 23, 12, 5:si bene quid de te merui,
Verg. A. 4, 317; cf. Cic. Opt. Gen. 7, 20; id. Sest. 1, 2; 12, 39; 66, 139; 68, 142; id. Mil. 36, 99; id. Phil. 2, 14, 36 et saep.; v. mereo, D. and P. a.—So esp. referring to price: bene emere, to buy advantageously, i. e. cheaply; bene vendere, to sell advantageously, i. e. at a high price: bene ego hercle vendidi te, Plaut. [p. 230] Durc. 4, 2, 34:et quoniam vendat, velle quam optime vendere,
Cic. Off. 3, 12, 51:ita nec ut emat melius, nec ut vendat quidquam, simulabit vir bonus,
id. ib. 3, 15, 61: vin' bene emere? Do. Vin' tu pulcre vendere? Plaut. Pers. 4, 4, 38:melius emetur,
Cato, R. R. 1: quo melius emptum sciatis, Cic. ap. Suet. Caes. 50 fin.:qui vita bene credat emi honorem,
cheaply, Verg. A. 9, 206; Sil 4, 756.—Expressing kindness, thanks, etc.: bene facis, bene vocas, bene narras, I thank you, am obliged to you for doing, calling, saying (colloq.): merito amo te. Ph. Bene facis, thanks! Ter Eun. 1, 2, 106; cf.:g.in consuetudinem venit, bene facis et fecisti non mdicantis esse, sed gratias agentis, Don. ad loc.' placet, bene facitis,
Plaut. Rud. 3, 6, 43: dividuom talentum faciam. La. Bene facis, id. ib. 5, 3, 52: si quid erit dubium, immutabo Da. Bene fecisti, id. Ep. 5, 1, 40 Lo. Adeas, si velis. La. Bene hercle factum vobis habeo gratiam. Accedam propius, id. Rud. 3, 6, 2; Ter. Ad. 4, 3, 10.—With gratiam habere: bene fecisti;gratiam habeo maximam,
Ter. Eun. 5, 8, 61; cf.bene benigneque arbitror te facere,
Plaut. Most. 3, 2, 130: quin etiam Graecis licebit utare cum voles... Bene sane facis, sed enitar ut Latine loquar, I thank you for the permission, but, etc., Cic. Ac. 1, 7, 25: an exitum Cassi Maelique expectem? Bene facitis quod abominamini... sed, etc., I am much obliged to you for abhorring this, but, etc., Liv. 6, 18, 9: bene edepol narras; nam illi faveo virgini, thanks for telling me, for, etc., Ter. Eun. 5, 3, 7 (cf.:male hercule narras,
I owe you little thanks for saying so, Cic. Tusc. 1, 6, 10):bene, ita me di ament, nuntias,
Ter. Hec. 4, 4, 20:benenarras,
Cic. Att. 16, 14, 4; 13, 33, 2: tu ad matrem adi. Bene vocas; benigne dicis Cras apud te, thanks for your invitation, but, etc., Plaut. Merc. 5, 2, 108: eamus intro ut prandeamus. Men. Bene vocas, tam gratia'st, id. Men. 2, 3, 41.—Of accuracy, etc., well, accurately, truly, completely:h.cum ceterae partes aetatis bene descriptae sint,
Cic. Sen. 2, 5:cui bene librato... Obstitit ramus,
Ov. M. 8, 409:at bene si quaeras,
id. ib. 3, 141:tibi comprimam linguam. Hau potes: Bene pudiceque adservatur,
Plaut. Am. 1, 1, 196:bene dissimulare amorem,
entirely, Ter. And. 1, 1, 105:quis enim bene celat amorem?
Ov. H. 12, 37.—So with a negation, = male restat parvam quod non bene compleat urnam, Ov. M. 12, 615: non bene conveniunt... Majestas et amor, id. ib 2, 846.—Redundant, with vix (Ovid.):vix bene Castalio descenderat antro, Incustoditam lente videt ire juvencam ( = vix descenderat cum, etc.),
Ov. M. 3, 14:tactum vix bene limen erat, Aesonides, dixi, quid agit meus?
id. H. 6, 24:vix bene desieram, rettulit illa mihi,
id. F 5, 277.—Sup., most opportunely, at the nick of time (comic):i.sed eccum meum gnatum optume video,
Plaut. Merc. 2, 2, 57:sed optume eccum exit senex,
id. Rud. 3, 3, 44. optume adveniens, puere, cape Chlamydem, etc., id. Merc. 5, 2, 69: Davum optume Video, Ter And. 2, 1, 35; 4, 2, 3; Plaut. Rud. 3, 5, 25; 4, 5, 19; Ter. Eun. 5, 2, 66; id. Heaut. 4, 5, 9; 5, 5, 2.—Pregn.: bene polliceri = large polliceri, to make liberal promises ' praecepit ut ceteros adeant, bene polliceantur, Sall. C. 41, 5; cf.: bene promittere, to promise success:B.quae autem inconstantia deorum ut primis minentur extis, bene promittant secundis?
Cic. Div. 2, 17, 38.—In partic.1.Bene dicere.a.To speak well, i. e. eloquently:b.qui optime dicunt,
the most eloquent, Cic. de Or. 1, 26, 119; 2, 2, 5:etiam bene dicere haud absurdum est,
Sall. C. 3, 1:abunde dixit bene quisquis rei satisfecit,
Quint. 12, 9, 7;cf: bene loqui,
to use good language, speak good Latin, Cic. Brut. 58, 212, 64, 228.—To speak ably:c.multo oratorem melius quam ipsos illos quorum eae sint artes esse dicturum,
Cic. Or. 1, 15, 65; cf. Hor. Ep. 1, 2, 4. bene dicendi scientia, Quint. 7, 3, 12.—To speak correctly or elegantly:d.eum et Attice dicere et optime, ut..bene dicere id sit, Attice dicere,
Cic. Opt. Gen. 4, 13 ' optime dicta, Quint. 10, 1, 19.—So, bene loqui:ut esset perfecta illa bene loquendi laus,
Cic. Brut. 72, 252:at loquitur pulchre. Num melius quam Plato?
id. Opt. Gen. 5, 16.—To speak well, i e. kindly, of one, to praise him; absol. or with dat., or reflex., with inter (less correctly as one word, benedicere): cui bene dixit umquam bono? Of what good man has he ever spoken well, or, what good man has he ever praised, Cic. Sest. 52, 110. bene, quaeso, inter vos dicatis, et amice absenti tamen, Plaut. Mil. 4, 8, 31.—Ironically:e.bene equidem tibi dico qui te digna ut eveniant precor,
Plaut. Rud. 3, 2, 26:nec tibi cessaret doctus bene dicere lector,
Ov. Tr. 5, 9, 9: cui a viris bonis bene dicatur, Metell. Numid. ap. Gell. 6, 11, 3.— And dat understood:si bene dicatis (i. e. mihi) vostra ripa vos sequar,
Plaut. Poen. 3, 3, 18 ' omnes bene dicunt (ei), et amant (eum), Ter. Ad. 5, 4, 11:ad bene dicendum (i e. alteri) delectandumque redacti,
Hor. Ep 2, 1, 155 —Part. ' indignis si male dicitur, male dictum id esse duco;Verum si dignis dicitur, bene dictum'st,
is a praise, Plaut. Curc. 4, 2, 27 sq.: nec bene nec male dicta profuerunt ad confirmandos animos, Liv 23, 46, 1; cf. Ter. Phorm. prol. 20 infra. —Bene audio = bene dicitur mihi, I am praised:bene dictis si certasset, audisset bene,
Ter. Phorm. prol. 20; v. audio, 5.—To use words of good omen (euphêmein): Ol. Quid si fors aliter quam voles evenerit? St. Bene dice, dis sum fretus ( = fave lingua, melius ominare), Plaut. Cas. 2, 5, 38 heja, bene dicito, id. As. 3, 3, 155.—f.Bene dixisti, a formula of approbation: ne quan do iratus tu alio conferas. Th. Bene dixti, you are right, Ter. Eun. 3, 1, 61. bene et sapienter dixti dudum, etc., it was a good and wise remark of yours that, etc., id. Ad. 5, 8, 30.—g.Bene dicta, fine or specious, plausible words (opp. deeds):2.bene dictis tuis bene facta aures meae expostulant,
Plaut. Pers. 4, 3, 25; so,bene loqui: male corde consultare, Bene lingua loqui,
use fine words, Plaut. Truc. 2, 1, 16.—Bene facere.a.Bene aliquid facere, to do, make, something well, i. e. ably (v. I. A. 2. a. supra):b.vel non facere quod non op time possis, vel facere quod non pessime facias,
Cic. Or. 2, 20, 86:non tamen haec quia possunt bene aliquando fieri passim facienda sunt,
Quint. 4, 1, 70:Jovem Phidias optime fecit,
id. 2, 3, 6; so, melius facere, Afran. ap. Macr. 6, 1.— P. a.:quid labor aut bene facta juvant?
his labor and well-done works are no pleasure to him, Verg. G. 3, 525. —Bene facere, with dat. absol., with in and abl., or with erga, to do a good action, to benefit somebody, to impart benefits (less cor rectly as one word, benefacio)(α).With dat.:(β).bonus bonis bene feceris,
Plaut. Poen. 5, 4, 60:bene si amico feceris, ne pigeat fecisse,
id. Trin. 2, 2, 66:malo bene facere tantumdem est periculum quantum bono male facere,
id. Poen. 3, 3, 20:homini id quod tu facis bene,
id. Ep 1, 2, 33:tibi lubens bene faxim,
Ter. Ad. 5, 5, 6, 5, 6, 8; 5, 8, 25:at tibi di semper... faciant bene,
may the gods bless you, Plaut. Men. 5, 7, 32:di tibi Bene faciant,
Ter. Ad. 5, 7, 20; so Plaut. Pers. 4, 3, 18.— Pass.:quod bonis bene fit beneficium,
Plaut. Capt. 2, 2, 108:pulchrum est bene facere reipublicae,
Sall. C. 3, 1:ego ne ingratis quidem bene facere absistam,
Liv. 36, 35, 4.—Reflexively. sibi bene facere, enjoy one ' s self, have a good time, genio indulgere (v. I. A. 2. e. supra): nec quisquam est tam ingenio duro quin, ubi quidquam occasionis sit sibi faciat bene, Plaut. As. grex 5.—With in and abl.:(γ).quoniam bene quae in me fecerunt, ingrata ea habui,
Plaut. Am. 1, 1, 30.—With erga:(δ).si quid amicum erga bene feci,
Plaut. Trin. 5, 2, 4.—With ellipsis of dat., to impart benefits:(ε).ingrata atque irrita esse omnia intellego Quae dedi et quod bene feci,
Plaut. As. 1, 2, 11:quod bene fecisti, referetur gratia,
id. Capt. 5, 1, 20:ego quod bene feci, male feci,
id. Ep. 1, 2, 34; id. Trin. 2, 2, 41:si beneficia in rebus, non in ipsa benefaciendi voluntate consisterent,
Sen. Ben. 1, 7, 1:benefaciendi animus,
id. ib. 2, 19, 1.—So esp. in formula of thanks, etc.' bene benigneque arbitror te facere, I thank you heartily, Plaut. Most. 3, 2, 129: Jup. Jam nunc irata non es? Alc. Non sum. Jup. Bene facis, id. Am. 3, 2, 56; v Brix ad Plaut. Trin. 384.—P. a. as subst.: bĕnĕ facta, orum, n., benefits, benefactions (cf. beneficium): bene facta male locata male facta arbitror, Enn. ap. Cic. Off. 2, 18, 62 (Trag. v 429 Vahl.): pol, bene facta tua me hortantur tuo ut imperio paream, Plaut Pers. 5, 2, 65: pro bene factis ejus uti ei pretium possim reddere. id. Capt. 5, 1, 20;bene facta referre,
Claud. Laud. Stil. 3, 182 tenere, id. ib. 2, 42.—So freq. in eccl. writ ers:et si bene feceritis his qui vobis bene faciunt,
Vulg. Luc. 6, 33:bene facite his qui oderunt vos,
id. Matt. 5, 44.—Absol., to do good, perform meritorious acts (in fin. verb only eccl. Lat.)' discite bene facere, Vulg. Isa. 1, 17:(ζ).interrogo vos si licet sabbatis bene facere an male,
id. Luc. 6, 9:qui bene facit, ex Deo est,
id. Joan. Ep. 3, 11.— In P a. (class.): bene facta (almost always in plur.), merits, meritorious acts, brave deeds:bene facta recte facta sunt,
Cic. Par 3, 1, 22:omnia bene facta in luce se collocari volunt,
id. Tusc. 2, 26, 64; id. Sen. 3, 9:bene facta mea reipublicae procedunt,
Sall. J 85, 5, cf. id. C. 8, 5; id. H. Fragm. 1, 19: veteribus bene factis nova pensantes maleficia, Liv 37, 1, 2; cf. Quint. 3, 7, 13, 12, 1, 41; Prop. 2, 1, 24; Ov. M. 15, 850, Claud. VI. Cons. Hon. 386.— Sing.: bene factum a vobis, dum vivitis non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4.—In medical language, to be of good effect, benefit, do good:(η).id bene faciet et alvum bonam faciet,
Cato, R. R. 157, 6.—So with ad: ad capitis dolorem bene facit serpyllum, Scrib Comp. 1; so id. ib. 5; 9; 13; 41.—In the phrase bene facis, etc., as a formula of thanks, v I A. 2. f. supra.—(θ).Expressing joy, I am glad of it, I am glad that etc. (comic.) Da. Tua quae fuit Palaestra, ea filia inventa'st mea. La. Bene meher cule factum'st, Plaut. Rud. 5, 3, 9: bis tanto valeo quam valui prius. Ly. Bene hercle factum et gaudeo, id. Merc. 2, 2, 27; Ter And. 5, 6, 11; id. Hec. 5, 4, 17; id. Eun. 5, 8, 7:3.bene factum et volup est hodie me his mulierculis Tetulisse auxilium,
Plaut. Rud. 4, 1, 1; Ter. Hec. 3, 5, 11; so, bene factum gaudeo: nam hic noster pater est Ant. Ita me Juppiter bene amet, benefac tum gaudeo, Plaut. Poen. 5, 5, 47; Ter Phorm. 5, 6, 43; cf.: Me. Rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat. So. Bene facit, quia nos eramus peregri, tutatu'st domum, I am glad of it, etc., Plaut. Am. 1, 1, 19. bene fecit A. Silius qui transegerit: neque enim ei deesse volebam, et quid possem timebam, I am glad that A. Silius, etc., Cic. Att. 12, 24, 1.—With esse.a.Bene est, impers., it is well.(α).In the epistolary formula: si vales bene est; or, si vales bene est, (ego) valeo (abbrev. S.V.B.E.V.), Afran. ap Prisc. p 804 P; Cic. Fam. 5, 14, 1; 10, 34, 1; 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 7, 1; 5, 9, 1; 5, 10, 1; 10, 33, 1; 10, 14, 8; 10, 14, 11;(β).14, 14, 1, 14, 14, 16: si valetis gaudeo,
Plaut. Pers. 4, 3, 41 —These formulas were obsolete at Seneca's time: mos antiquis fuit, usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales, bene est;ego valeo,
Sen. Ep. 15, 1.—= bene factum est (cf. I. 2. k. supra): oculis quoque etiam plus jam video quam prius: Ly. Bene est, Plaut. Merc. 2, 2, 26: hic est intus filius apud nos tuus. De. Optume'st, id. ib. 5, 4, 49; Ter. Ad. 3, 3, 48, 5, 5, 3; id. Hec. 5, 4, 31.—b.Bene est alicui, impers., it is ( goes) well with one, one does well, is well off, enjoys himself, is happy: nam si curent, bene bonis sit, male malis, quod nunc abest, Enn ap. Cic. N. D. 3, 32, 79 (Trag. v. 355 Vahl.):c.bona si esse veis, bene erit tibi,
Plaut. Merc. 3, 1, 12:quia illi, unde huc abvecta sum, malis bene esse solitum'st,
id. ib. 3, 1, 13:qui neque tibi bene esse patere, et illis qui bus est invides,
id. Ps. 4, 7, 35 (so id. Trin. 2, 2, 71): num quippiam aluit me vis? De. Ut bene sit tibi, id Pers. 4, 8, 5; id. Poen. 4, 2, 90; Ter Phorm. 1, 2, 101: nemini nimium bene est, Afran. ap. Charis. p. 185 P.:si non est, jurat bene solis esse maritis,
Hor. Ep 1, 1, 88:nec tamen illis bene erit, quia non bono gaudent,
Sen. Vit. Beat. 11, 4: BENE SIT NOBIS, Inscr Orell. 4754; Plaut. Truc. 2, 4, 95; 4, 2, 36; id. Curc. 4, 2, 31; id. Pers. 5, 2, 74; id. Stich. 5, 5, 12; id. Merc. 2, 2, 55; Ter. Ad. 1, 1, 9.— Comp.: istas minas decem, qui me procurem dum melius sit mi, des. Plaut. Curc. 4, 2, 40:spero ex tuis litteris tibi melius esse,
that your health is better, Cic. Fam. 16, 22, 1; Plaut. Most. 3, 2, 1; Ter And. 2, 5, 16.—With dat. understood: patria est ubi cumque est bene (i. e. cuique), where one does well, there is his country, Poet. ap. Cic Tusc 5, 37, 108 (Trag. Rel. inc. p. 248 Rib). [p. 231] —With abl., to be well off in, to feast upon a thing:ubi illi bene sit ligno, aqua calida, cibo, vestimentis,
Plaut. Cas. 2, 3, 39:at mihi bene erat, non piscibus, Sed pullo atque hoedo,
Hor. S. 2, 2, 120.—Bene sum = bene mihi est:4.minore nusquam bene fui dispendio,
Plaut. Men. 3, 2, 20:de eo (argento) nunc bene sunt tua virtute,
id. Truc. 4, 2, 28: dato qui bene sit;ego ubi bene sit tibi locum lepidum dabo,
id. Bacch. 1, 1, 51:scis bene esse si sit unde,
id. Capt. 4, 2, 70.—Bene habere.a.With subj. nom.(α).To enjoy, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. I. A. 2. e. supra.—(β). (γ).With se, to be well, well off. imperator se bene habet, it is well with, Sen. Ep. 24, 9; cf.:b.si te bene habes,
Plaut. Mil. 3, 1, 122 Brix ad loc.—Hoc bene habet, or bene habet, impers. ( = res se bene habet), it is well, matters stand well:5.bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,
Cic. Mur. 6, 14:bene habet: di pium movere bellum,
Liv. 8, 6, 4:atque bene habet si a collega litatum est,
id. 8, 9, 1; Juv. 10, 72; Stat. Th. 11, 557.— So pers.: bene habemus nos, si in his spes est;opinor, aliud agamus,
we are well off, Cic. Att. 2, 8, 1.—Bene agere, with cum and abl.(α).To treat one well:(β).bene egissent Athenienses cum Miltiade si, etc.,
Val. Max. 5, 3, ext. 3.—Impers.: bene agitur cum aliquo, it goes well with one, he is fortunate:6.bene dicat secum esse actum,
that he has come off well, Ter. Ad. 2, 2, 2:non tam bene cum rebus humanis agitur ut meliora pluribus placeant,
Sen. Vit. Beat. 2, 1.— With ellipsis of cum and abl.:si hinc non abeo intestatus, bene agitur pro noxia (sc. mecum),
Plaut. Mil. 5, 23.—Rem (negotium) bene gerere.(α).To administer well private or public affairs: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. Rel. v. 295 Vahl.):(β).non ut multis bene gestae, sed, ut nemini, conservatae rei publicae,
Cic. Pis. 3, 6; so,qui ordo bene gestae rei publicae testimonium multis, mihi uni conservatae dedit,
id. Phil. 2, 1, 2:rem publicam,
id. Pis. 19, 45:Apollini republica vestra bene gesta servataque... donum mittitote,
Liv. 23, 11, 3.—To be successful, meet with success, acquit one ' s self well; usu. of war;7.also of private affairs: bello extincto, re bene gesta, vobis gratis habeo, etc.,
Plaut. Pers. 5, 1, 2:quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare,
id. Curc. 4, 2, 41;quasi re bene gesta,
Ter. Ad. 5, 1, 13:rem te valde bene gessisse rumor erat,
that you had met with great success, Cic. Fam. 1, 8, 7; id. Planc. 25, 61:conclamant omnes occasionem negotii bene gerendi amittendam non esse,
Caes. B. G. 5, 57:haec cogitanti accidere visa est facultas bene rei gerendae,
id. ib. 7, 44:res bello bene gestae,
success in war, Liv. 23, 12, 11:laeti bene gestis corpora rebus Procurate,
Verg. A. 9, 157; cf. Cic. Planc. 25, 61; Liv. 1, 37, 6; 4, 47, 1; 8, 30, 5; 22, 25, 4; 23, 36, 2.—Bene vertere, in wishes.(α).With the rel. quod or quae res as subject, to turn out well; absol. or with dat.:(β).quae res tibi et gnatae tuae bene feliciterque vortat,
Plaut. Aul. 4, 10, 58:quod utrisque bene vertat,
Liv. 8, 5, 6:quod bene verteret,
id. 3, 26, 9; cf. id. 3, 35, 8; 3, 62, 5; 7, 39, 10; v. verto; cf.:quod bene eveniat,
Cato, R. R. 141.—With di as subject:8.di bene vortant,
may the gods let it turn out well, may the gods grant success, Plaut. Aul. 2, 3, 5; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10; id. Hec. 1, 2, 121; id. Phorm. 3, 3, 19; v. verte.—Bene, colloquially in leave-taking: bene ambula, walk well, i. e. have a pleasant walk! Plaut. Most. 3, 2, 166: De. Bene ambulato! Ly. Bene vale! id. Merc 2, 2, 55:9.bene valete et vivite!
id. Mil. 4, 8, 30:cives bene valete!
id. Merc. 5, 2, 25; cf. id. Ep. 5, 1, 40; id. Merc. 2, 4, 28; 5, 4, 65; id. Curc. 4, 2, 30; Ter. Heaut. 1, 1, 115; id. Hec. 1, 2, 122:salvere jubeo te, mi Saturides, bene,
Plaut. Most. 3, 1, 35: LAGGE, FILI, BENE QVIESCAS, Sepulch. Inscr. Orell. p. 4755.—In invocations to the gods, often redundant (cf. bonus):10.ita me Juppiter bene amet,
Plaut. Poen. 5, 5, 47:di te bene ament, Hegio,
id. Capt. 1, 2, 29:ita me di bene ament,
Ter. Eun. 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 2, 43; id. Hec. 2, 1, 9; id. Phorm. 1, 3, 13:Jane pater uti te... bonas preces bene precatus siem,
Cato, R. R. 134: bene sponsis, beneque volueris in precatione augurali Messala augur ait significare spoponderis, volueris, Fest. p. 351 Mull. (p. 267 Lind.).—Elliptical expressions.(α).Bene, melius, optime, instead of bene, etc., dicit, dicis, or facit, facis, etc.:(β).bene Pericles (i.e. dixit),
Cic. Off. 1,40, 144:bene (Philippus) ministrum et praebitorem,
id. ib. 2, 14, 53:existimabatur bene, Latine (i. e. loqui),
id. Brut. 74, 259; so id. Sen. 14, 47:at bene Areus,
Quint. 2, 15, 36; cf. id. 10, 1, 56:nam ante Aristippus, et ille melius (i.e. hoc dixerat),
Cic. Fin. 1, 8, 26:sed haec tu melius vel optime omnium (i.e. facies),
id. Fam. 4, 13, 7; id. Fin. 1, 18, 61; 1, 19, 63; id. Off. 3, 11, 49; id. Sen. 20, 73; id. Opt. Gen. 6, 18; Quint. 10, 3, 25; 10, 2, 24; 6, 1, 3; 9, 4, 23.—In applauding answers' bene and optime, good! bravo! excellent! euge, euge! Perbene! Plaut. Rud. 1, 2, 75: huc respice. Da. Optume! id. ib. 3, 4, 3; cf. id. Merc. 1, 2, 114; 5, 4, 16.—(γ).In drinking health, with acc. or dat., health to you, your health! bene vos! bene nos! bene te! bene me! bene nostram etiam Stephanium! Plaut. Stich. 5, 4, 27; Tib 2, 1, 31: bene te, pater optime Caesar, etc.; Ov. F. 2, 637:11.bene mihi, bene vobis, bene amicae meae!
Plaut. Pers. 5, 1, 21; Ov.A.A. 1, 601.—Pregn., in ellipt. predicate: quod (imperium) si (ei) sui bene crediderint cives... credere et Latinos debere, if his own citizens did well to intrust the supreme power to him, etc., Liv. 1, 50, 5:II. 1.in Velia aedificent quibus melius quam P. Valerio creditur libertas,
to whom it will be safer to intrust liberty, id. 2, 7, 11:melius peribimus quam sine alteris vestrum viduae aut orbae vivemus,
it will be better for us to perish, id. 1, 13, 3:bene Arruntium morte usum,
that it was right for Arruntius to die, Tac. A. 6, 48; Liv. 2, 30, 6; Quint. 9, 4, 92; Tac. A. 2, 44.—With adjj.: bene tempestate serena, Enn. ap. Cic. Div. 2, 39, 82 (Ann. v. 517 Vahl.): foedus feri bene firmum, id. ap. Porphyr. ad Hor. C. 3, 24, 50 (Ann. v. 33 ib.); cf.:2.bene firmus,
Cic. Fam. 16, 8, 1; id. Phil. 6, 7, 18:bene robustus,
id. Div. in Caecil. 15, 48:bene morigerus fuit puer,
Plaut. Capt. 5, 2, 13:bene ergo ego hinc praedatus ibo,
id. Ps. 4, 7, 39:bene lautum,
id. Rud. 3, 3, 39:bene et naviter oportet esse impudentem,
Cic. Fam. 5, 12, 3:id utrum Romano more locutus sit, bene nummatum te futurum, an, etc.,
id. ib. 7, 16, 3:bene sanos,
id. Fin. 1, 16, 52; 1, 21, 71; Hor. S. 1, 3, 61; 1, 9, 44:bene longinquos dolores,
Cic. Fin. 2, 29, 94:sermonem bene longum,
id. Or. 2, 88, 361:bene magna caterva,
id. Mur. 33, 69:magna multitudo,
Hirt. B. Hisp. 4:barbatus,
Cic. Cat. 2, 10, 22:fidum pectus,
Hor. C. 2, 12, 15:cautus,
Ov. H. 1, 44:multa,
Ov. Tr. 1, 7, 15: multi, Pollio ap. Cic. Fam 10, 33, 4:homo optime dives,
Sen. Vit. Beat. 23, 2.—With advv.: bene saepe libenter, Enn. Ann. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 239 Vahl.); cf.:bene libenter victitas,
Ter. Eun. 5, 8, 44:bene mane haec scripsi,
Cic. Att. 4, 9, 2; 4, 10, 16:bene penitus,
id. Verr. 2, 2, 70, § 169:bene longe,
Hirt. B. Hisp. 25:bene gnaviter,
Sen. Ot. Sap. 1 (28), 5.—With adverb. phrase:siad te bene ante lucem venisset,
Cic. Or. 2, 64, 259. -
15 bene facta
bĕnĕ, adv. of manner and intensity [bonus; the first vowel assimilated to the e of the foll. syllable; cf. Corss. Ausspr. 2, 366], well ( comp. melius, better; sup. optime [v. bonus init. ], best; often to be rendered by more specific Engl. adverbs).I.As adjunct of verbs.A.In gen.1.Of physical or external goodness, usefulness, ornament, and comfort:2.villam rusticam bene aedificatam habere expedit,
Cato, R. R. 3:villam bonam beneque aedificatam,
Cic. Off. 3, 13, 55:quid est agrum bene colere? Bene arare,
Cato, R. R. 61:agro bene culto nihil potest esse... uberius,
Cic. Sen. 16, 57:ubi cocta erit bene,
Cato, R. R. 157; 3; 4;32 et saep.: te auratam et vestitam bene,
Plaut. Men. 5, 2, 50: ornatus hic satis me condecet? Ps. Optume, it is very becoming, id. Ps. 4, 1, 26:me bene curata cute vises,
well tended, Hor. Ep. 1, 4, 15:bene olere,
Verg. E. 2, 48:bene sonare,
Quint. 8, 3, 16:neque tamen non inprimis bene habitavit,
in the very best style, Nep. Att. 13, 1:a Catone cum quaereretur, quid maxime in re familiari expediret, respondet Bene pascere? Quid secundum? Satis bene pascere,
Cic. Off. 2, 25, 89: so,bene cenare,
Cat. 13, 17; Hor. Ep. 1, 6, 56:bene de rebus domesticis constitutum esse,
to be in good circumstances, Cic. Sest. 45, 97;similarly: rem (i. e. familiarem) bene paratam comitate perdidit,
well arranged, Plaut. Rud. prol. 38.—With respect to the mind.a.Perception, knowledge, ability:b.quas tam bene noverat quam paedagogos nostros novimus,
Sen. Ep. 27, 5:quin melius novi quam te et vidi saepius,
Plaut. Capt. 5, 2, 22:novi optime (Bacchus) et saepe vidi,
Cic. Fam. 7, 23, 2:qui optime suos nosse deberet,
Nep. Con. 4, 1; cf. Hor. Ep. 1, 18, 1; id. S. 1, 9, 22: satin' haec meministi et tenes? Pa. Melius quam tu qui docuisti, Plaut. Pers. 2, 2, 2:quod eo mihi melius cernere videor quo ab eo proprius absum,
Cic. Sen. 21, 77:ut hic melius quam ipse illa scire videatur,
id. de Or. 1, 15, 66; id. Or. 38, 132:cum Sophocles vel optime scripserit Electram suam,
id. Fin. 1, 2, 5:gubernatoris ars quia bene navigandi rationem habet,
of able seamanship, id. ib. 1, 13, 42:melius in Volscis imperatum est,
better generalship was displayed, Liv. 2, 63, 6:nihil melius quam omnis mundus administratur,
Cic. Inv. 1, 34, 59: de medico bene existimari scribis, that he is well thought ( spoken) of, i. e. his ability, id. Fam. 16, 14, 1:prudentibus et bene institutis,
well educated, id. Sen. 14, 50:sapientibus et bene natura constitutis,
endowed with good natural talent, id. Sest. 65, 137:quodsi melius geruntur ea quae consilio geruntur quam, etc.,
more ably, id. Inv. 1, 34, 59:tabulas bene pictas collocare in bono lumine,
good paintings, id. Brut. 75, 261:canere melius,
Verg. E. 9, 67; Quint. 10, 1, 91:bene pronuntiare,
id. 11, 3, 12:bene respondere interrogationibus,
id. 5, 7, 28; 6, 3, 81.—Of feeling, judgment, and will:c.similis in utroque nostrum, cum optime sentiremus, error fuit,
when we had the best intentions, Cic. Fam. 4, 2, 3; so id. ib. 6, 4, 2; so,bene sentire,
id. ib. 6, 1, 3; so,bene, optime de re publica sentire,
to hold sound views on public affairs, id. Off. 1, 41, 149; id. Fam. 4, 14, 1; id. Phil. 3, 9, 23:bene animatas eas (insulas) confirmavit,
well disposed, Nep. Cim. 2, 4:ei causae quam Pompeius animatus melius quam paratus susceperat,
Cic. Fam. 6, 6, 10; so, optime animati, Varr. ap. Non. p. 201, 7:quod bene cogitasti aliquando, laudo,
that you had good intentions, Cic. Phil. 2, 14, 34:se vero bene sperare (i. e. de bello),
had good hopes, Liv. 6, 6, 18:sperabis omnia optime,
Cic. Fam. 4, 13, 7:tibi bene ex animo volo,
Ter. Heaut. 5, 2, 6; so freq.: bene alicui velle, v. volo: bene aliquid consulere, to plan something well:vigilando, agendo, bene consulendo prospera omnia cedunt,
Sall. C. 52, 29:omnia non bene consulta,
id. J. 92, 2. —Of morality, honesty, honor, etc.(α).Bene vivere, or bene beateque vivere ( = kalôs kagathôs), to lead a moral and happy life:(β).qui virtutem habeat, eum nullius rei ad bene vivendum indigere,
Cic. Inv. 1, 51, 93:in dialectica vestra nullam esse ad melius vivendum vim,
id. Fin. 1, 19, 63:quod ni ita accideret et melius et prudentius viveretur,
id. Sen. 19, 67; cf. id. Ac. 1, 4, 15; id. Fin. 1, 13, 45; id. Off. 1, 6, 19; id. Fam. 4, 3, 3 et saep. (for another meaning of bene vivere, cf. e. infra).—Bene mori, to die honorably, bravely, creditably, gloriously:(γ).qui se bene mori quam turpiter vivere maluit,
Liv. 22, 50, 7:ne ferrum quidem ad bene moriendum oblaturus est hostis,
id. 9, 3, 3; so id. 21, 42, 4:tum potui, Medea, mori bene,
Ov. H. 12, 5.—Bene partum, what is honestly, honorably earned or acquired:(δ).multa bona bene parta habemus,
Plaut. Trin. 2, 2, 65:mei patris bene parta indiligenter Tutatur,
Ter. Phorm. 5, 3, 5:res familiaris primum bene parta sit, nullo neque turpi quaestu, neque odioso,
Cic. Off. 1, 26, 92:diutine uti bene licet partum bene,
Plaut. Rud. 4, 7, 15; Sall. C. 51, 42 (cf.:mala parta,
Cic. Phil. 2, 27, 65:male par tum,
Plaut. Poen. 4, 2, 22).—Apud bonos bene agier, an old legal formula: bona fide agi (v. bonus), to be transacted in good faith among good men. ubi erit illa formula fiduciae ut inter bonos bene agier oportet? Cic. Fam. 7, 12, 2; id. Off. 3, 15, 61; 3, 17, 70.—(ε).Non bene = male, not faithfully:d.esse metus coepit ne jura jugalia conjunx Non bene servasset,
Ov. M. 7, 716.—Representing an action as right or correct, well, rightly, correctly: bene mones, Ibo, you are right ( to admonish me), Ter. And. 2, 2, 36:e.sequi recusarunt bene monentem,
Liv. 22, 60, 17:quom mihi et bene praecipitis, et, etc.,
since you give sound advice, Plaut. Poen. 3, 2, 55; so Ter. Ad. 5, 9, 6; 3, 3, 80; Lucil. ap. Non. p. 372, 7:bene enim majores accubitionem epularem amicorum convivium nominarunt, melius quam Graeci,
Cic. Sen. 13, 45:hoc bene censuit Scaevola,
correctly, Dig. 17, 1, 48.—Pleasantly, satisfactorily, profitably, prosperously, fortunately, successfully:f.nunc bene vivo et fortunate atque ut volo atque animo ut lubet,
Plaut. Mil. 3, 1, 111:nihil adferrent quo jucundius, id est melius, viveremus,
Cic. Fin. 1, 41, 72:si bene qui cenat, bene vivit,
Hor. Ep. 1, 6, 56: quamobrem melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, is better or more profitably invested, Cic. Off. 2, 20, 71:perdenda sunt multa beneficia ut semel ponas bene, Sen. Ben. poet. 1, 2, 1: etiamsi nullum (beneficium) bene positurus sit,
id. ib. 1, 2, 2:quando hoc bene successit,
Ter. Ad. 2, 4, 23: bene ambulatum'st? Di. Huc quidem, hercle, ad te bene, Quia tui vivendi copia'st, has your walk been pleasant? Plaut. Truc. 2, 4, 18:melius ominare,
use words of better omen, id. Rud. 2, 3, 7; Cic. Brut. 96, 329:qui se suamque aetatem bene curant,
Plaut. Ps. 4, 7, 36.—So, bene (se) habere: ut bene me haberem filiai nuptiis, have a good time at, etc., Plaut. Aul. 2, 8, 2:qui se bene habet suisque amicis usui est,
who enjoys his life and is a boon companion, id. Mil. 3, 1, 128:nam hanc bene se habere aetatem nimio'st aequius,
id. Merc. 3, 2, 6: bene consulere alicui, to take good care for somebody ' s interests:tuae rei bene consulere cupio,
id. Trin. 3, 2, 9:ut qui mihi consultum optume velit esse,
Ter. Phorm. 1, 3, 1:me optime consulentem saluti suae,
Cic. Fam. 4, 14, 2:qui se ad sapientes viros bene consulentes rei publicae contulerunt,
id. Off. 2, 13, 46.—So, bene mereri, and rarely bene merere, to deserve well of one, i. e. act for his advantage; absol. or with de:addecet Bene me, renti bene referre gratiam,
Plaut. Rud. 5, 3, 36:Licinii aps te bene merenti male refertur gratia?
id. Ps. 1, 3, 86:ut memorem in bene meritos animum praestarem,
Cic. Fam. 1, 9, 10:cogor nonnumquam homines non optime de me meritos rogatu eorum qui bene meriti sunt, defendere,
id. ib. 7, 1, 4:tam bene meritis de nomine Punico militibus,
Liv. 23, 12, 5:si bene quid de te merui,
Verg. A. 4, 317; cf. Cic. Opt. Gen. 7, 20; id. Sest. 1, 2; 12, 39; 66, 139; 68, 142; id. Mil. 36, 99; id. Phil. 2, 14, 36 et saep.; v. mereo, D. and P. a.—So esp. referring to price: bene emere, to buy advantageously, i. e. cheaply; bene vendere, to sell advantageously, i. e. at a high price: bene ego hercle vendidi te, Plaut. [p. 230] Durc. 4, 2, 34:et quoniam vendat, velle quam optime vendere,
Cic. Off. 3, 12, 51:ita nec ut emat melius, nec ut vendat quidquam, simulabit vir bonus,
id. ib. 3, 15, 61: vin' bene emere? Do. Vin' tu pulcre vendere? Plaut. Pers. 4, 4, 38:melius emetur,
Cato, R. R. 1: quo melius emptum sciatis, Cic. ap. Suet. Caes. 50 fin.:qui vita bene credat emi honorem,
cheaply, Verg. A. 9, 206; Sil 4, 756.—Expressing kindness, thanks, etc.: bene facis, bene vocas, bene narras, I thank you, am obliged to you for doing, calling, saying (colloq.): merito amo te. Ph. Bene facis, thanks! Ter Eun. 1, 2, 106; cf.:g.in consuetudinem venit, bene facis et fecisti non mdicantis esse, sed gratias agentis, Don. ad loc.' placet, bene facitis,
Plaut. Rud. 3, 6, 43: dividuom talentum faciam. La. Bene facis, id. ib. 5, 3, 52: si quid erit dubium, immutabo Da. Bene fecisti, id. Ep. 5, 1, 40 Lo. Adeas, si velis. La. Bene hercle factum vobis habeo gratiam. Accedam propius, id. Rud. 3, 6, 2; Ter. Ad. 4, 3, 10.—With gratiam habere: bene fecisti;gratiam habeo maximam,
Ter. Eun. 5, 8, 61; cf.bene benigneque arbitror te facere,
Plaut. Most. 3, 2, 130: quin etiam Graecis licebit utare cum voles... Bene sane facis, sed enitar ut Latine loquar, I thank you for the permission, but, etc., Cic. Ac. 1, 7, 25: an exitum Cassi Maelique expectem? Bene facitis quod abominamini... sed, etc., I am much obliged to you for abhorring this, but, etc., Liv. 6, 18, 9: bene edepol narras; nam illi faveo virgini, thanks for telling me, for, etc., Ter. Eun. 5, 3, 7 (cf.:male hercule narras,
I owe you little thanks for saying so, Cic. Tusc. 1, 6, 10):bene, ita me di ament, nuntias,
Ter. Hec. 4, 4, 20:benenarras,
Cic. Att. 16, 14, 4; 13, 33, 2: tu ad matrem adi. Bene vocas; benigne dicis Cras apud te, thanks for your invitation, but, etc., Plaut. Merc. 5, 2, 108: eamus intro ut prandeamus. Men. Bene vocas, tam gratia'st, id. Men. 2, 3, 41.—Of accuracy, etc., well, accurately, truly, completely:h.cum ceterae partes aetatis bene descriptae sint,
Cic. Sen. 2, 5:cui bene librato... Obstitit ramus,
Ov. M. 8, 409:at bene si quaeras,
id. ib. 3, 141:tibi comprimam linguam. Hau potes: Bene pudiceque adservatur,
Plaut. Am. 1, 1, 196:bene dissimulare amorem,
entirely, Ter. And. 1, 1, 105:quis enim bene celat amorem?
Ov. H. 12, 37.—So with a negation, = male restat parvam quod non bene compleat urnam, Ov. M. 12, 615: non bene conveniunt... Majestas et amor, id. ib 2, 846.—Redundant, with vix (Ovid.):vix bene Castalio descenderat antro, Incustoditam lente videt ire juvencam ( = vix descenderat cum, etc.),
Ov. M. 3, 14:tactum vix bene limen erat, Aesonides, dixi, quid agit meus?
id. H. 6, 24:vix bene desieram, rettulit illa mihi,
id. F 5, 277.—Sup., most opportunely, at the nick of time (comic):i.sed eccum meum gnatum optume video,
Plaut. Merc. 2, 2, 57:sed optume eccum exit senex,
id. Rud. 3, 3, 44. optume adveniens, puere, cape Chlamydem, etc., id. Merc. 5, 2, 69: Davum optume Video, Ter And. 2, 1, 35; 4, 2, 3; Plaut. Rud. 3, 5, 25; 4, 5, 19; Ter. Eun. 5, 2, 66; id. Heaut. 4, 5, 9; 5, 5, 2.—Pregn.: bene polliceri = large polliceri, to make liberal promises ' praecepit ut ceteros adeant, bene polliceantur, Sall. C. 41, 5; cf.: bene promittere, to promise success:B.quae autem inconstantia deorum ut primis minentur extis, bene promittant secundis?
Cic. Div. 2, 17, 38.—In partic.1.Bene dicere.a.To speak well, i. e. eloquently:b.qui optime dicunt,
the most eloquent, Cic. de Or. 1, 26, 119; 2, 2, 5:etiam bene dicere haud absurdum est,
Sall. C. 3, 1:abunde dixit bene quisquis rei satisfecit,
Quint. 12, 9, 7;cf: bene loqui,
to use good language, speak good Latin, Cic. Brut. 58, 212, 64, 228.—To speak ably:c.multo oratorem melius quam ipsos illos quorum eae sint artes esse dicturum,
Cic. Or. 1, 15, 65; cf. Hor. Ep. 1, 2, 4. bene dicendi scientia, Quint. 7, 3, 12.—To speak correctly or elegantly:d.eum et Attice dicere et optime, ut..bene dicere id sit, Attice dicere,
Cic. Opt. Gen. 4, 13 ' optime dicta, Quint. 10, 1, 19.—So, bene loqui:ut esset perfecta illa bene loquendi laus,
Cic. Brut. 72, 252:at loquitur pulchre. Num melius quam Plato?
id. Opt. Gen. 5, 16.—To speak well, i e. kindly, of one, to praise him; absol. or with dat., or reflex., with inter (less correctly as one word, benedicere): cui bene dixit umquam bono? Of what good man has he ever spoken well, or, what good man has he ever praised, Cic. Sest. 52, 110. bene, quaeso, inter vos dicatis, et amice absenti tamen, Plaut. Mil. 4, 8, 31.—Ironically:e.bene equidem tibi dico qui te digna ut eveniant precor,
Plaut. Rud. 3, 2, 26:nec tibi cessaret doctus bene dicere lector,
Ov. Tr. 5, 9, 9: cui a viris bonis bene dicatur, Metell. Numid. ap. Gell. 6, 11, 3.— And dat understood:si bene dicatis (i. e. mihi) vostra ripa vos sequar,
Plaut. Poen. 3, 3, 18 ' omnes bene dicunt (ei), et amant (eum), Ter. Ad. 5, 4, 11:ad bene dicendum (i e. alteri) delectandumque redacti,
Hor. Ep 2, 1, 155 —Part. ' indignis si male dicitur, male dictum id esse duco;Verum si dignis dicitur, bene dictum'st,
is a praise, Plaut. Curc. 4, 2, 27 sq.: nec bene nec male dicta profuerunt ad confirmandos animos, Liv 23, 46, 1; cf. Ter. Phorm. prol. 20 infra. —Bene audio = bene dicitur mihi, I am praised:bene dictis si certasset, audisset bene,
Ter. Phorm. prol. 20; v. audio, 5.—To use words of good omen (euphêmein): Ol. Quid si fors aliter quam voles evenerit? St. Bene dice, dis sum fretus ( = fave lingua, melius ominare), Plaut. Cas. 2, 5, 38 heja, bene dicito, id. As. 3, 3, 155.—f.Bene dixisti, a formula of approbation: ne quan do iratus tu alio conferas. Th. Bene dixti, you are right, Ter. Eun. 3, 1, 61. bene et sapienter dixti dudum, etc., it was a good and wise remark of yours that, etc., id. Ad. 5, 8, 30.—g.Bene dicta, fine or specious, plausible words (opp. deeds):2.bene dictis tuis bene facta aures meae expostulant,
Plaut. Pers. 4, 3, 25; so,bene loqui: male corde consultare, Bene lingua loqui,
use fine words, Plaut. Truc. 2, 1, 16.—Bene facere.a.Bene aliquid facere, to do, make, something well, i. e. ably (v. I. A. 2. a. supra):b.vel non facere quod non op time possis, vel facere quod non pessime facias,
Cic. Or. 2, 20, 86:non tamen haec quia possunt bene aliquando fieri passim facienda sunt,
Quint. 4, 1, 70:Jovem Phidias optime fecit,
id. 2, 3, 6; so, melius facere, Afran. ap. Macr. 6, 1.— P. a.:quid labor aut bene facta juvant?
his labor and well-done works are no pleasure to him, Verg. G. 3, 525. —Bene facere, with dat. absol., with in and abl., or with erga, to do a good action, to benefit somebody, to impart benefits (less cor rectly as one word, benefacio)(α).With dat.:(β).bonus bonis bene feceris,
Plaut. Poen. 5, 4, 60:bene si amico feceris, ne pigeat fecisse,
id. Trin. 2, 2, 66:malo bene facere tantumdem est periculum quantum bono male facere,
id. Poen. 3, 3, 20:homini id quod tu facis bene,
id. Ep 1, 2, 33:tibi lubens bene faxim,
Ter. Ad. 5, 5, 6, 5, 6, 8; 5, 8, 25:at tibi di semper... faciant bene,
may the gods bless you, Plaut. Men. 5, 7, 32:di tibi Bene faciant,
Ter. Ad. 5, 7, 20; so Plaut. Pers. 4, 3, 18.— Pass.:quod bonis bene fit beneficium,
Plaut. Capt. 2, 2, 108:pulchrum est bene facere reipublicae,
Sall. C. 3, 1:ego ne ingratis quidem bene facere absistam,
Liv. 36, 35, 4.—Reflexively. sibi bene facere, enjoy one ' s self, have a good time, genio indulgere (v. I. A. 2. e. supra): nec quisquam est tam ingenio duro quin, ubi quidquam occasionis sit sibi faciat bene, Plaut. As. grex 5.—With in and abl.:(γ).quoniam bene quae in me fecerunt, ingrata ea habui,
Plaut. Am. 1, 1, 30.—With erga:(δ).si quid amicum erga bene feci,
Plaut. Trin. 5, 2, 4.—With ellipsis of dat., to impart benefits:(ε).ingrata atque irrita esse omnia intellego Quae dedi et quod bene feci,
Plaut. As. 1, 2, 11:quod bene fecisti, referetur gratia,
id. Capt. 5, 1, 20:ego quod bene feci, male feci,
id. Ep. 1, 2, 34; id. Trin. 2, 2, 41:si beneficia in rebus, non in ipsa benefaciendi voluntate consisterent,
Sen. Ben. 1, 7, 1:benefaciendi animus,
id. ib. 2, 19, 1.—So esp. in formula of thanks, etc.' bene benigneque arbitror te facere, I thank you heartily, Plaut. Most. 3, 2, 129: Jup. Jam nunc irata non es? Alc. Non sum. Jup. Bene facis, id. Am. 3, 2, 56; v Brix ad Plaut. Trin. 384.—P. a. as subst.: bĕnĕ facta, orum, n., benefits, benefactions (cf. beneficium): bene facta male locata male facta arbitror, Enn. ap. Cic. Off. 2, 18, 62 (Trag. v 429 Vahl.): pol, bene facta tua me hortantur tuo ut imperio paream, Plaut Pers. 5, 2, 65: pro bene factis ejus uti ei pretium possim reddere. id. Capt. 5, 1, 20;bene facta referre,
Claud. Laud. Stil. 3, 182 tenere, id. ib. 2, 42.—So freq. in eccl. writ ers:et si bene feceritis his qui vobis bene faciunt,
Vulg. Luc. 6, 33:bene facite his qui oderunt vos,
id. Matt. 5, 44.—Absol., to do good, perform meritorious acts (in fin. verb only eccl. Lat.)' discite bene facere, Vulg. Isa. 1, 17:(ζ).interrogo vos si licet sabbatis bene facere an male,
id. Luc. 6, 9:qui bene facit, ex Deo est,
id. Joan. Ep. 3, 11.— In P a. (class.): bene facta (almost always in plur.), merits, meritorious acts, brave deeds:bene facta recte facta sunt,
Cic. Par 3, 1, 22:omnia bene facta in luce se collocari volunt,
id. Tusc. 2, 26, 64; id. Sen. 3, 9:bene facta mea reipublicae procedunt,
Sall. J 85, 5, cf. id. C. 8, 5; id. H. Fragm. 1, 19: veteribus bene factis nova pensantes maleficia, Liv 37, 1, 2; cf. Quint. 3, 7, 13, 12, 1, 41; Prop. 2, 1, 24; Ov. M. 15, 850, Claud. VI. Cons. Hon. 386.— Sing.: bene factum a vobis, dum vivitis non abscedet, Cato ap. Gell. 16, 1, 4.—In medical language, to be of good effect, benefit, do good:(η).id bene faciet et alvum bonam faciet,
Cato, R. R. 157, 6.—So with ad: ad capitis dolorem bene facit serpyllum, Scrib Comp. 1; so id. ib. 5; 9; 13; 41.—In the phrase bene facis, etc., as a formula of thanks, v I A. 2. f. supra.—(θ).Expressing joy, I am glad of it, I am glad that etc. (comic.) Da. Tua quae fuit Palaestra, ea filia inventa'st mea. La. Bene meher cule factum'st, Plaut. Rud. 5, 3, 9: bis tanto valeo quam valui prius. Ly. Bene hercle factum et gaudeo, id. Merc. 2, 2, 27; Ter And. 5, 6, 11; id. Hec. 5, 4, 17; id. Eun. 5, 8, 7:3.bene factum et volup est hodie me his mulierculis Tetulisse auxilium,
Plaut. Rud. 4, 1, 1; Ter. Hec. 3, 5, 11; so, bene factum gaudeo: nam hic noster pater est Ant. Ita me Juppiter bene amet, benefac tum gaudeo, Plaut. Poen. 5, 5, 47; Ter Phorm. 5, 6, 43; cf.: Me. Rex Creo vigiles nocturnos singulos semper locat. So. Bene facit, quia nos eramus peregri, tutatu'st domum, I am glad of it, etc., Plaut. Am. 1, 1, 19. bene fecit A. Silius qui transegerit: neque enim ei deesse volebam, et quid possem timebam, I am glad that A. Silius, etc., Cic. Att. 12, 24, 1.—With esse.a.Bene est, impers., it is well.(α).In the epistolary formula: si vales bene est; or, si vales bene est, (ego) valeo (abbrev. S.V.B.E.V.), Afran. ap Prisc. p 804 P; Cic. Fam. 5, 14, 1; 10, 34, 1; 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 7, 1; 5, 9, 1; 5, 10, 1; 10, 33, 1; 10, 14, 8; 10, 14, 11;(β).14, 14, 1, 14, 14, 16: si valetis gaudeo,
Plaut. Pers. 4, 3, 41 —These formulas were obsolete at Seneca's time: mos antiquis fuit, usque ad meam servatus aetatem, primis epistulae verbis adicere: Si vales, bene est;ego valeo,
Sen. Ep. 15, 1.—= bene factum est (cf. I. 2. k. supra): oculis quoque etiam plus jam video quam prius: Ly. Bene est, Plaut. Merc. 2, 2, 26: hic est intus filius apud nos tuus. De. Optume'st, id. ib. 5, 4, 49; Ter. Ad. 3, 3, 48, 5, 5, 3; id. Hec. 5, 4, 31.—b.Bene est alicui, impers., it is ( goes) well with one, one does well, is well off, enjoys himself, is happy: nam si curent, bene bonis sit, male malis, quod nunc abest, Enn ap. Cic. N. D. 3, 32, 79 (Trag. v. 355 Vahl.):c.bona si esse veis, bene erit tibi,
Plaut. Merc. 3, 1, 12:quia illi, unde huc abvecta sum, malis bene esse solitum'st,
id. ib. 3, 1, 13:qui neque tibi bene esse patere, et illis qui bus est invides,
id. Ps. 4, 7, 35 (so id. Trin. 2, 2, 71): num quippiam aluit me vis? De. Ut bene sit tibi, id Pers. 4, 8, 5; id. Poen. 4, 2, 90; Ter Phorm. 1, 2, 101: nemini nimium bene est, Afran. ap. Charis. p. 185 P.:si non est, jurat bene solis esse maritis,
Hor. Ep 1, 1, 88:nec tamen illis bene erit, quia non bono gaudent,
Sen. Vit. Beat. 11, 4: BENE SIT NOBIS, Inscr Orell. 4754; Plaut. Truc. 2, 4, 95; 4, 2, 36; id. Curc. 4, 2, 31; id. Pers. 5, 2, 74; id. Stich. 5, 5, 12; id. Merc. 2, 2, 55; Ter. Ad. 1, 1, 9.— Comp.: istas minas decem, qui me procurem dum melius sit mi, des. Plaut. Curc. 4, 2, 40:spero ex tuis litteris tibi melius esse,
that your health is better, Cic. Fam. 16, 22, 1; Plaut. Most. 3, 2, 1; Ter And. 2, 5, 16.—With dat. understood: patria est ubi cumque est bene (i. e. cuique), where one does well, there is his country, Poet. ap. Cic Tusc 5, 37, 108 (Trag. Rel. inc. p. 248 Rib). [p. 231] —With abl., to be well off in, to feast upon a thing:ubi illi bene sit ligno, aqua calida, cibo, vestimentis,
Plaut. Cas. 2, 3, 39:at mihi bene erat, non piscibus, Sed pullo atque hoedo,
Hor. S. 2, 2, 120.—Bene sum = bene mihi est:4.minore nusquam bene fui dispendio,
Plaut. Men. 3, 2, 20:de eo (argento) nunc bene sunt tua virtute,
id. Truc. 4, 2, 28: dato qui bene sit;ego ubi bene sit tibi locum lepidum dabo,
id. Bacch. 1, 1, 51:scis bene esse si sit unde,
id. Capt. 4, 2, 70.—Bene habere.a.With subj. nom.(α).To enjoy, Plaut. Ps. 4, 7, 35 al.; v. I. A. 2. e. supra.—(β). (γ).With se, to be well, well off. imperator se bene habet, it is well with, Sen. Ep. 24, 9; cf.:b.si te bene habes,
Plaut. Mil. 3, 1, 122 Brix ad loc.—Hoc bene habet, or bene habet, impers. ( = res se bene habet), it is well, matters stand well:5.bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,
Cic. Mur. 6, 14:bene habet: di pium movere bellum,
Liv. 8, 6, 4:atque bene habet si a collega litatum est,
id. 8, 9, 1; Juv. 10, 72; Stat. Th. 11, 557.— So pers.: bene habemus nos, si in his spes est;opinor, aliud agamus,
we are well off, Cic. Att. 2, 8, 1.—Bene agere, with cum and abl.(α).To treat one well:(β).bene egissent Athenienses cum Miltiade si, etc.,
Val. Max. 5, 3, ext. 3.—Impers.: bene agitur cum aliquo, it goes well with one, he is fortunate:6.bene dicat secum esse actum,
that he has come off well, Ter. Ad. 2, 2, 2:non tam bene cum rebus humanis agitur ut meliora pluribus placeant,
Sen. Vit. Beat. 2, 1.— With ellipsis of cum and abl.:si hinc non abeo intestatus, bene agitur pro noxia (sc. mecum),
Plaut. Mil. 5, 23.—Rem (negotium) bene gerere.(α).To administer well private or public affairs: multi suam rem bene gessere et publicam patria procul, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. Rel. v. 295 Vahl.):(β).non ut multis bene gestae, sed, ut nemini, conservatae rei publicae,
Cic. Pis. 3, 6; so,qui ordo bene gestae rei publicae testimonium multis, mihi uni conservatae dedit,
id. Phil. 2, 1, 2:rem publicam,
id. Pis. 19, 45:Apollini republica vestra bene gesta servataque... donum mittitote,
Liv. 23, 11, 3.—To be successful, meet with success, acquit one ' s self well; usu. of war;7.also of private affairs: bello extincto, re bene gesta, vobis gratis habeo, etc.,
Plaut. Pers. 5, 1, 2:quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare,
id. Curc. 4, 2, 41;quasi re bene gesta,
Ter. Ad. 5, 1, 13:rem te valde bene gessisse rumor erat,
that you had met with great success, Cic. Fam. 1, 8, 7; id. Planc. 25, 61:conclamant omnes occasionem negotii bene gerendi amittendam non esse,
Caes. B. G. 5, 57:haec cogitanti accidere visa est facultas bene rei gerendae,
id. ib. 7, 44:res bello bene gestae,
success in war, Liv. 23, 12, 11:laeti bene gestis corpora rebus Procurate,
Verg. A. 9, 157; cf. Cic. Planc. 25, 61; Liv. 1, 37, 6; 4, 47, 1; 8, 30, 5; 22, 25, 4; 23, 36, 2.—Bene vertere, in wishes.(α).With the rel. quod or quae res as subject, to turn out well; absol. or with dat.:(β).quae res tibi et gnatae tuae bene feliciterque vortat,
Plaut. Aul. 4, 10, 58:quod utrisque bene vertat,
Liv. 8, 5, 6:quod bene verteret,
id. 3, 26, 9; cf. id. 3, 35, 8; 3, 62, 5; 7, 39, 10; v. verto; cf.:quod bene eveniat,
Cato, R. R. 141.—With di as subject:8.di bene vortant,
may the gods let it turn out well, may the gods grant success, Plaut. Aul. 2, 3, 5; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10; id. Hec. 1, 2, 121; id. Phorm. 3, 3, 19; v. verte.—Bene, colloquially in leave-taking: bene ambula, walk well, i. e. have a pleasant walk! Plaut. Most. 3, 2, 166: De. Bene ambulato! Ly. Bene vale! id. Merc 2, 2, 55:9.bene valete et vivite!
id. Mil. 4, 8, 30:cives bene valete!
id. Merc. 5, 2, 25; cf. id. Ep. 5, 1, 40; id. Merc. 2, 4, 28; 5, 4, 65; id. Curc. 4, 2, 30; Ter. Heaut. 1, 1, 115; id. Hec. 1, 2, 122:salvere jubeo te, mi Saturides, bene,
Plaut. Most. 3, 1, 35: LAGGE, FILI, BENE QVIESCAS, Sepulch. Inscr. Orell. p. 4755.—In invocations to the gods, often redundant (cf. bonus):10.ita me Juppiter bene amet,
Plaut. Poen. 5, 5, 47:di te bene ament, Hegio,
id. Capt. 1, 2, 29:ita me di bene ament,
Ter. Eun. 4, 1, 1; cf. id. ib. 5, 2, 43; id. Hec. 2, 1, 9; id. Phorm. 1, 3, 13:Jane pater uti te... bonas preces bene precatus siem,
Cato, R. R. 134: bene sponsis, beneque volueris in precatione augurali Messala augur ait significare spoponderis, volueris, Fest. p. 351 Mull. (p. 267 Lind.).—Elliptical expressions.(α).Bene, melius, optime, instead of bene, etc., dicit, dicis, or facit, facis, etc.:(β).bene Pericles (i.e. dixit),
Cic. Off. 1,40, 144:bene (Philippus) ministrum et praebitorem,
id. ib. 2, 14, 53:existimabatur bene, Latine (i. e. loqui),
id. Brut. 74, 259; so id. Sen. 14, 47:at bene Areus,
Quint. 2, 15, 36; cf. id. 10, 1, 56:nam ante Aristippus, et ille melius (i.e. hoc dixerat),
Cic. Fin. 1, 8, 26:sed haec tu melius vel optime omnium (i.e. facies),
id. Fam. 4, 13, 7; id. Fin. 1, 18, 61; 1, 19, 63; id. Off. 3, 11, 49; id. Sen. 20, 73; id. Opt. Gen. 6, 18; Quint. 10, 3, 25; 10, 2, 24; 6, 1, 3; 9, 4, 23.—In applauding answers' bene and optime, good! bravo! excellent! euge, euge! Perbene! Plaut. Rud. 1, 2, 75: huc respice. Da. Optume! id. ib. 3, 4, 3; cf. id. Merc. 1, 2, 114; 5, 4, 16.—(γ).In drinking health, with acc. or dat., health to you, your health! bene vos! bene nos! bene te! bene me! bene nostram etiam Stephanium! Plaut. Stich. 5, 4, 27; Tib 2, 1, 31: bene te, pater optime Caesar, etc.; Ov. F. 2, 637:11.bene mihi, bene vobis, bene amicae meae!
Plaut. Pers. 5, 1, 21; Ov.A.A. 1, 601.—Pregn., in ellipt. predicate: quod (imperium) si (ei) sui bene crediderint cives... credere et Latinos debere, if his own citizens did well to intrust the supreme power to him, etc., Liv. 1, 50, 5:II. 1.in Velia aedificent quibus melius quam P. Valerio creditur libertas,
to whom it will be safer to intrust liberty, id. 2, 7, 11:melius peribimus quam sine alteris vestrum viduae aut orbae vivemus,
it will be better for us to perish, id. 1, 13, 3:bene Arruntium morte usum,
that it was right for Arruntius to die, Tac. A. 6, 48; Liv. 2, 30, 6; Quint. 9, 4, 92; Tac. A. 2, 44.—With adjj.: bene tempestate serena, Enn. ap. Cic. Div. 2, 39, 82 (Ann. v. 517 Vahl.): foedus feri bene firmum, id. ap. Porphyr. ad Hor. C. 3, 24, 50 (Ann. v. 33 ib.); cf.:2.bene firmus,
Cic. Fam. 16, 8, 1; id. Phil. 6, 7, 18:bene robustus,
id. Div. in Caecil. 15, 48:bene morigerus fuit puer,
Plaut. Capt. 5, 2, 13:bene ergo ego hinc praedatus ibo,
id. Ps. 4, 7, 39:bene lautum,
id. Rud. 3, 3, 39:bene et naviter oportet esse impudentem,
Cic. Fam. 5, 12, 3:id utrum Romano more locutus sit, bene nummatum te futurum, an, etc.,
id. ib. 7, 16, 3:bene sanos,
id. Fin. 1, 16, 52; 1, 21, 71; Hor. S. 1, 3, 61; 1, 9, 44:bene longinquos dolores,
Cic. Fin. 2, 29, 94:sermonem bene longum,
id. Or. 2, 88, 361:bene magna caterva,
id. Mur. 33, 69:magna multitudo,
Hirt. B. Hisp. 4:barbatus,
Cic. Cat. 2, 10, 22:fidum pectus,
Hor. C. 2, 12, 15:cautus,
Ov. H. 1, 44:multa,
Ov. Tr. 1, 7, 15: multi, Pollio ap. Cic. Fam 10, 33, 4:homo optime dives,
Sen. Vit. Beat. 23, 2.—With advv.: bene saepe libenter, Enn. Ann. ap. Gell. 12, 4, 4 (Ann. v. 239 Vahl.); cf.:bene libenter victitas,
Ter. Eun. 5, 8, 44:bene mane haec scripsi,
Cic. Att. 4, 9, 2; 4, 10, 16:bene penitus,
id. Verr. 2, 2, 70, § 169:bene longe,
Hirt. B. Hisp. 25:bene gnaviter,
Sen. Ot. Sap. 1 (28), 5.—With adverb. phrase:siad te bene ante lucem venisset,
Cic. Or. 2, 64, 259. -
16 venio
venio, vēnī, ventum, venīre (βαίνω = *βανjω, altind. gámati, geht, gotisch qiman, ahd. quëman), kommen (Ggstz. abire, discedere, manere), I) eig.: A) im allg.: a) v. leb. Subjj.: α) übh.: istinc, Cic.: huc, Cic.: istuc, Cic.: foras, Plaut.: redeant, unde venerint, Liv.: qui unā venerant, Cic.: ab domo (Heimat), Liv.: ad alqm, Cic.: ad urbem, Cic.: in Cariam ex insula, Plaut.: in astu, Ter. u. Nep.: in Tusculanum, Cic.: in conspectum, Caes. u. Nep.: in conspectum alcis, Hirt. b.G.: sub aspectum, Cic.: sub oculos, Sen. u. Quint.: sub ora viri caelo, von Tauben, Verg. – m. bl. Acc. loc., domum ad alqm, Cic.: domum alcis saepe salutandi causā, Mat. in Cic. ep.: sexto die Delum Athenis, Cic.: poet. tumulum, Verg.: fines Ausonios, Verg.: Scythiam, Verg. – m. Ang. mit wem? cum equitatu, Caes.: ceteros cum custodibus in aedem Concordiae venire iubet, läßt er unter Bedeckung in den T. der C. bringen, Sall. – m. Ang. wem? novus exercitus domo accitus Etruscis venit, Liv. 9, 33, 2 (vgl. unten no. b). – m. Angabe des Zweckes, huc ad ludos, Plaut.: ad alqm ad cenam, Plaut.: v. auxilio (Dat.), subsidio (Dat.), Caes. u.a.: ad causam dicendam, Liv.: ad eum oratum, ut etc., Caes.: eam veni quaesitum, Plaut.: socios ad senatum questum venisse m. folg. Acc. u. Infin., Metell. Numid. fr.: ad istum emptum venerunt illum locum senatorium, Cic.: m. Infin., aurum petere, Plaut.: speculari, Liv.: Libycos populare penates, Verg. – impers., dum ad flumen Varum veniatur, Caes.: ad quos ventum erat, Caes.: ventum in insulam est, Cic.: Lilybaeum venitur, Cic.: venitur ad tempus, Vell.: ubi eo ventum est, Caes. – β) in feindlicher Absicht kommen, anrücken, veniens hostis,Verg.: strictam aciem venientibus offert, Verg. – impers., veniri ad se existimantes, Caes. – b) v. Lebl.: nostra navis huc ex portu Persico venit, Plaut.: venit in os salsi umor saporis, Lucr.: sub aspectum, Cic., in conspectum, Cels., sub oculos, Quint.: frumentum Tiberi venit, Liv.: a te litterae non venerunt, Cael. in Cic. ep.: ventus a mediterraneis regionibus veniens, Cels.: de ipso caelo subito venturum oraculum, Apul.: Rhodanus fluvius ex Alpibus veniens per Lemannum lacum meat, Mart. Cap. 6. § 635: venientia carra, die auf ihn zulaufenden, Treb. Poll. trig. tyr. 8, 5: eminus veniens telum, Donat. Ter. Andr. 1, 3, 3: unda ex adverso veniens, ibid. – m. Dat. wem? dominae mihi venit epistula nostrae, Prop.: dum tibi litterae meae veniant, zukommt, zugestellt wird, Cic.: priori Remo augurium venisse fertur, soll erschienen sein, Liv.
B) insbes.: 1) kommen = zurückkehren, Romam, Liv.: cum venies, Ov. – 2) (poet.) kommen = hervorkommen, a) übh.: veniens sol, Hor.: venientes lacrimae, Verg. – b) kommen, hervorkommen = wachsen, veniunt felicius uvae, Verg.: ipsae (arbores) veniunt sponte suā, Verg.: ut hederae veniant suā sponte melius, Prop.
II) übtr.: A) im allg.: a) v. leb. Subjj.: α) übh.: ut videndum sit, quem ad modum velis venire ad extremum (orationis), Cic.: ut ad id aliquando, quod cupiebat, veniret, Cic.: venimus ad summum fortunae, Hor. – β) in feindl. Absicht auftreten, contra alienum pro familiari et necessario, Cic.: contra summam amici existimationem, Cic.: contra iniuriam, Cic.: contra rem alcis, Cic. – b) v. Lebl.: α) übh.: alqd venit in buccam, kommt einem in den Mund, fällt ein, Cic.: v. in mentem, Cic.: v. in animum, Fronto, sub sensum, Varro LL.: oratorum laus ita ducta ab humili venit ad summum, ut iam senescat brevique tempore ad nihilum ventura videatur, Cic. – veniens in corpore virtus, erscheinende, Verg. – β) v. der Zeit, kommen = erscheinen, herannahen, sich nähern, ubi ea dies, quam constituerat, venit, Caes.: venisse tempus victoriae, Caes.: cum tristes misero kalendae venere, Hor.: veniet eorum laudi suum tempus, Quint. – motus temporum venientis (künftigen) anni, Cic.: non sumus omnino sine cura venientis anni (wegen des k.J.), Cic.: ea pars rei publicae vicit, nec in praesens modo, sed in venientem etiam annum M. Fabium et L. Valerium consules dedit, Liv. – veniens aetas, die kommende Zeit (= die Nachkommenschaft), Ov. fast. 6, 639. – ventura (künftigen) bella, Verg.: u. so venturorum nepotum proles, Ov. – Partiz. subst., ventūra, ōrum, n., die Zukunft, Lucan. 6, 591. – γ) als mediz. t.t. von phys. Zuständen, Übeln, kommen, eintreten, sich einstellen, si sudor non venit, Cels.: plenus somnus venit, Cels.: si subito venerit febris, Cels.: ubi remissio venit, Cels.: donec sanitas venit, Cels.: venit malum, morbus, Cels.
B) insbes.: 1) v. in alqd, in eine Lage od. einen Zustand kommen, geraten, gelangen, von Pers.u. Lebl., in calamitatem, Cic.: in consuetudinem, Cic.: in consuetudinem proverbii, in proverbium, zum Sprichworte werden, Liv.: in morem, zur Sitte, zur Gewohnheit werden, Liv. u. Ov.: in contentionem, Cic.: in discrimen, Cic.: in dubium, Cic.: in odium, Cic.: in invidiam, Nep.: in partem alcis rei, an etwas teilhaben, Cic.: in sermonem, ins Gerede kommen, Cic.: aber veni in eum sermonem, ut dicerem, geriet ich darauf, Cic.: in eam opinionem, Cael. in Cic. ep.: in nonnullam spem, Cic.: alci in amicitiam, Caes.: in contemptionem, Caes.: summum in cruciatum, dem qualvollsten Lose anheimfallen, Caes.: in fidem ac potestatem alcis, Caes.: in periculum, Caes.: in cognitionem alcis, Quint.: in controversiam, Cels. u. Quint. – eo iam dementiae venimus, ut etc., Sen.: eo discordiae ventum (est), ut etc., Tac.: huc arrogantiae venerat, ut etc., Tac.: neque huc puto malignitatis ventum, ut etc., Val. Max. – cum speramus eo rem venturam, ut etc., Hor. ep. 2, 1, 126: saepe in eum locum (bis auf den Punkt) ventum est, ut etc., Caes. b.G. 6, 43, 4. – 2) in der Rede, in der Darstellung zu etwas kommen, gelangen, übergehen, ut iam a fabulis ad facta veniamus, Cic.: ab his ad maxillam venturus, Cels.: venio ad recentiores litteras, Cic.: ad Arcesilam Carneademque veniamus, Cic. – impers., ad ea veniendum est, quae, Cels. – 3) woher kommen, a) = abstammen, v. Pers., Bebrycia de gente, Verg. Aen. 5, 373. – b) = entstehen, α) v. Zuständen, maius commodum ex otio meo quam ex aliorum negotiis rei publicae venturum, Sall.: prava ex falsis opinionibus veniunt, Quint.: vitium peius, quod ex inopia, quam quod ex copia venit, Quint. – β) von der Zeit, anni venientes, die erst ankommenden, aufsteigenden, zunehmenden Jahre des Alters (bis ins 45. Jahr), Ggstz. recedentes, Hor. de art. poët. 175. – 4) kommen = eintreten, sich ereignen, sich zutragen, haec ubi veniunt, Cic.: si quando similis fortuna venisset, Liv.: quod longe aliter venit, Liv.: mors quidem omnium par est; per quae venit, diversa sunt, Sen.: si quid in Samnio adversi venisset, Liv.; vgl. Nipperd. Tac. ann. 14, 43. – 5) jmdm. kommen, zukommen, an jmd. gelangen, jmdm. zufallen, zuteil werden, isti morbus interdum venit, Plaut.: hereditates mihi negasti venire, Cic.: illi et gloriam et regnum venturum, Sall.: utrumque bellum Plautio sorte venit, Liv. (s. Weißenb. Liv. 29, 20, 4; aber Iustin. 13, 4, 10 Jeep sorte evenit): ultro illi et gloriam et regnum venturum, Cic.: umbra loco deerat... umbra venit loco, Ov. – v. Übeln = jmd. treffen, betreffen, selten m. ad od. in u. Akk., ad quem autem dolor veniat, ad eundem etiam interitum venire, Cic.: ne qua in rem publicam clades veniat, Liv. – gew. m. Dat., quae sibi duobus proeliis venerant, Sall.: scis mihi multa venire mala, Prop.: venit arboribus lues, Verg. – 6) = provenire, vonstatten gehen, Erfolg haben, id quo promptius veniret, Tac. ann. 12, 32 extr. – / Archaist. Fut. venibo, Pompon. com. fr. 65: venibunt, Commodian. apol. 900. – Synkop. Imperf. venibat, Ter. Phorm. 652. – Synkop. Genet. Plur. Partiz. Präs. venientum, Verg. georg. 4, 167; Aen. 1, 434 u. 6, 755.
-
17 venio
venio, vēnī, ventum, venīre (βαίνω = *βανjω, altind. gámati, geht, gotisch qiman, ahd. quëman), kommen (Ggstz. abire, discedere, manere), I) eig.: A) im allg.: a) v. leb. Subjj.: α) übh.: istinc, Cic.: huc, Cic.: istuc, Cic.: foras, Plaut.: redeant, unde venerint, Liv.: qui unā venerant, Cic.: ab domo (Heimat), Liv.: ad alqm, Cic.: ad urbem, Cic.: in Cariam ex insula, Plaut.: in astu, Ter. u. Nep.: in Tusculanum, Cic.: in conspectum, Caes. u. Nep.: in conspectum alcis, Hirt. b.G.: sub aspectum, Cic.: sub oculos, Sen. u. Quint.: sub ora viri caelo, von Tauben, Verg. – m. bl. Acc. loc., domum ad alqm, Cic.: domum alcis saepe salutandi causā, Mat. in Cic. ep.: sexto die Delum Athenis, Cic.: poet. tumulum, Verg.: fines Ausonios, Verg.: Scythiam, Verg. – m. Ang. mit wem? cum equitatu, Caes.: ceteros cum custodibus in aedem Concordiae venire iubet, läßt er unter Bedeckung in den T. der C. bringen, Sall. – m. Ang. wem? novus exercitus domo accitus Etruscis venit, Liv. 9, 33, 2 (vgl. unten no. b). – m. Angabe des Zweckes, huc ad ludos, Plaut.: ad alqm ad cenam, Plaut.: v. auxilio (Dat.), subsidio (Dat.), Caes. u.a.: ad causam dicendam, Liv.: ad eum oratum, ut etc., Caes.: eam veni quaesitum, Plaut.: socios ad senatum questum venisse m. folg. Acc. u. Infin., Metell. Numid. fr.: ad istum emptum venerunt illum locum senatorium, Cic.: m. Infin.,————aurum petere, Plaut.: speculari, Liv.: Libycos populare penates, Verg. – impers., dum ad flumen Varum veniatur, Caes.: ad quos ventum erat, Caes.: ventum in insulam est, Cic.: Lilybaeum venitur, Cic.: venitur ad tempus, Vell.: ubi eo ventum est, Caes. – β) in feindlicher Absicht kommen, anrücken, veniens hostis,Verg.: strictam aciem venientibus offert, Verg. – impers., veniri ad se existimantes, Caes. – b) v. Lebl.: nostra navis huc ex portu Persico venit, Plaut.: venit in os salsi umor saporis, Lucr.: sub aspectum, Cic., in conspectum, Cels., sub oculos, Quint.: frumentum Tiberi venit, Liv.: a te litterae non venerunt, Cael. in Cic. ep.: ventus a mediterraneis regionibus veniens, Cels.: de ipso caelo subito venturum oraculum, Apul.: Rhodanus fluvius ex Alpibus veniens per Lemannum lacum meat, Mart. Cap. 6. § 635: venientia carra, die auf ihn zulaufenden, Treb. Poll. trig. tyr. 8, 5: eminus veniens telum, Donat. Ter. Andr. 1, 3, 3: unda ex adverso veniens, ibid. – m. Dat. wem? dominae mihi venit epistula nostrae, Prop.: dum tibi litterae meae veniant, zukommt, zugestellt wird, Cic.: priori Remo augurium venisse fertur, soll erschienen sein, Liv.B) insbes.: 1) kommen = zurückkehren, Romam, Liv.: cum venies, Ov. – 2) (poet.) kommen = hervorkommen, a) übh.: veniens sol, Hor.: venientes lacrimae, Verg. – b) kommen, hervorkommen = wachsen, veniunt felicius uvae, Verg.: ipsae (arbores) ve-————niunt sponte suā, Verg.: ut hederae veniant suā sponte melius, Prop.II) übtr.: A) im allg.: a) v. leb. Subjj.: α) übh.: ut videndum sit, quem ad modum velis venire ad extremum (orationis), Cic.: ut ad id aliquando, quod cupiebat, veniret, Cic.: venimus ad summum fortunae, Hor. – β) in feindl. Absicht auftreten, contra alienum pro familiari et necessario, Cic.: contra summam amici existimationem, Cic.: contra iniuriam, Cic.: contra rem alcis, Cic. – b) v. Lebl.: α) übh.: alqd venit in buccam, kommt einem in den Mund, fällt ein, Cic.: v. in mentem, Cic.: v. in animum, Fronto, sub sensum, Varro LL.: oratorum laus ita ducta ab humili venit ad summum, ut iam senescat brevique tempore ad nihilum ventura videatur, Cic. – veniens in corpore virtus, erscheinende, Verg. – β) v. der Zeit, kommen = erscheinen, herannahen, sich nähern, ubi ea dies, quam constituerat, venit, Caes.: venisse tempus victoriae, Caes.: cum tristes misero kalendae venere, Hor.: veniet eorum laudi suum tempus, Quint. – motus temporum venientis (künftigen) anni, Cic.: non sumus omnino sine cura venientis anni (wegen des k.J.), Cic.: ea pars rei publicae vicit, nec in praesens modo, sed in venientem etiam annum M. Fabium et L. Valerium consules dedit, Liv. – veniens aetas, die kommende Zeit (= die Nachkommenschaft), Ov. fast. 6, 639. – ventura (künftigen) bella, Verg.: u. so ven-————turorum nepotum proles, Ov. – Partiz. subst., ventūra, ōrum, n., die Zukunft, Lucan. 6, 591. – γ) als mediz. t.t. von phys. Zuständen, Übeln, kommen, eintreten, sich einstellen, si sudor non venit, Cels.: plenus somnus venit, Cels.: si subito venerit febris, Cels.: ubi remissio venit, Cels.: donec sanitas venit, Cels.: venit malum, morbus, Cels.B) insbes.: 1) v. in alqd, in eine Lage od. einen Zustand kommen, geraten, gelangen, von Pers.u. Lebl., in calamitatem, Cic.: in consuetudinem, Cic.: in consuetudinem proverbii, in proverbium, zum Sprichworte werden, Liv.: in morem, zur Sitte, zur Gewohnheit werden, Liv. u. Ov.: in contentionem, Cic.: in discrimen, Cic.: in dubium, Cic.: in odium, Cic.: in invidiam, Nep.: in partem alcis rei, an etwas teilhaben, Cic.: in sermonem, ins Gerede kommen, Cic.: aber veni in eum sermonem, ut dicerem, geriet ich darauf, Cic.: in eam opinionem, Cael. in Cic. ep.: in nonnullam spem, Cic.: alci in amicitiam, Caes.: in contemptionem, Caes.: summum in cruciatum, dem qualvollsten Lose anheimfallen, Caes.: in fidem ac potestatem alcis, Caes.: in periculum, Caes.: in cognitionem alcis, Quint.: in controversiam, Cels. u. Quint. – eo iam dementiae venimus, ut etc., Sen.: eo discordiae ventum (est), ut etc., Tac.: huc arrogantiae venerat, ut etc., Tac.: neque huc puto malignitatis ventum, ut etc., Val. Max. – cum speramus eo rem————venturam, ut etc., Hor. ep. 2, 1, 126: saepe in eum locum (bis auf den Punkt) ventum est, ut etc., Caes. b.G. 6, 43, 4. – 2) in der Rede, in der Darstellung zu etwas kommen, gelangen, übergehen, ut iam a fabulis ad facta veniamus, Cic.: ab his ad maxillam venturus, Cels.: venio ad recentiores litteras, Cic.: ad Arcesilam Carneademque veniamus, Cic. – impers., ad ea veniendum est, quae, Cels. – 3) woher kommen, a) = abstammen, v. Pers., Bebrycia de gente, Verg. Aen. 5, 373. – b) = entstehen, α) v. Zuständen, maius commodum ex otio meo quam ex aliorum negotiis rei publicae venturum, Sall.: prava ex falsis opinionibus veniunt, Quint.: vitium peius, quod ex inopia, quam quod ex copia venit, Quint. – β) von der Zeit, anni venientes, die erst ankommenden, aufsteigenden, zunehmenden Jahre des Alters (bis ins 45. Jahr), Ggstz. recedentes, Hor. de art. poët. 175. – 4) kommen = eintreten, sich ereignen, sich zutragen, haec ubi veniunt, Cic.: si quando similis fortuna venisset, Liv.: quod longe aliter venit, Liv.: mors quidem omnium par est; per quae venit, diversa sunt, Sen.: si quid in Samnio adversi venisset, Liv.; vgl. Nipperd. Tac. ann. 14, 43. – 5) jmdm. kommen, zukommen, an jmd. gelangen, jmdm. zufallen, zuteil werden, isti morbus interdum venit, Plaut.: hereditates mihi negasti venire, Cic.: illi et gloriam et regnum venturum, Sall.: utrumque bellum Plautio sorte venit, Liv.————(s. Weißenb. Liv. 29, 20, 4; aber Iustin. 13, 4, 10 Jeep sorte evenit): ultro illi et gloriam et regnum venturum, Cic.: umbra loco deerat... umbra venit loco, Ov. – v. Übeln = jmd. treffen, betreffen, selten m. ad od. in u. Akk., ad quem autem dolor veniat, ad eundem etiam interitum venire, Cic.: ne qua in rem publicam clades veniat, Liv. – gew. m. Dat., quae sibi duobus proeliis venerant, Sall.: scis mihi multa venire mala, Prop.: venit arboribus lues, Verg. – 6) = provenire, vonstatten gehen, Erfolg haben, id quo promptius veniret, Tac. ann. 12, 32 extr. – ⇒ Archaist. Fut. venibo, Pompon. com. fr. 65: venibunt, Commodian. apol. 900. – Synkop. Imperf. venibat, Ter. Phorm. 652. – Synkop. Genet. Plur. Partiz. Präs. venientum, Verg. georg. 4, 167; Aen. 1, 434 u. 6, 755. -
18 tantidem
tantus-dem, tantădem, tantundem, adj., just so great or large, as great (as an adj. rare, but freq. and class. in the neutr. as a subst.).I.Adj.:II.malo bene facere tantundem est periculum, Quantum bono male facere,
Plaut. Poen. 3, 3, 20:cum ita legatum esset: Titia uxor mea tantandem partem habeat, quantulam unus heres,
Dig. 32, 1, 29:quia forte tantandem pecuniam Titio debuit,
ib. 2, 14, 30; so,si postea tantandem summam a domino mutuatus sit,
ib. 15, 3, 10 fin.:tantidem ponderis petitio est,
ib. 19, 5, 26 init. —Neutr. absol.A.tantundem ( tantumdem), just so much, just as much:B.magistratibus tantundem detur in cellam, quantum semper datum est,
Cic. Verr. 2, 3, 87, § 201:deinde qui morte ejus tantundem capiat, quantum omnes heredes,
id. Leg. 2, 19, 48:fossam pedum XX. directis lateribus duxit, ut ejus solum tantundem pateret, quantum summa labra distabant,
Caes. B. G. 7, 72:ego tantundem scio, quantum tu,
Plaut. Pers. 4, 3, 48:si tibi subiti nihil est, tantundem'st mihi,
id. ib. 4, 4, 36:tantundem argenti, quantum miles debuit, Dedit huic,
id. Ps. 4, 7, 64; 4, 7, 109:tantundem apud posteros meruit bonae famae, quantum malae,
Tac. H. 2, 50:aquae tantundem,
Plin. 32, 9, 37, § 112:nam pol hinc tantundem accipies,
Plaut. Ps. 4, 2, 14; Cic. Att. 12, 35, 2:erat vallus in altitudinem pedum decem: tantundem ejus valli agger in latitudinem patebat,
Caes. B. C. 3, 63:dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas,
Hor. S. 1, 1, 52; cf. id. ib. 1, 1, 56;2, 3, 237: nec vincet ratio, tantundem ut peccet idemque, Qui teneros caules alieni fregerit horti, Et qui, etc.,
id. ib. 1, 3, 115:undique ad inferos tantundem viae est,
Cic. Tusc. 1, 43, 104:non tamen interpres tantundem juveris,
Hor. S. 2, 4, 91:virium atque impetus non tantundem exigunt,
Quint. 6, 2, 10:tantundem valent,
id. 1, 5, 4:tantumdem in utrosque licere fortunae,
Sen. Ep. 47, 1:tantundem praetor facit et de his,
Dig. 26, 7, 3.—Gen. (of price) tantīdem (i scanned short, Varr. ap. Non. 480, 31):tantidem emptum postulat sibi tradier,
Ter. Ad. 2, 1, 45:voluntatem decurionum ac municipum omnium tantidem, quanti fidem suam, fecit,
Cic. Rosc. Am. 39, 115: tantidem quasi feta canes sine dentibu' latrat, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Müll. (Ann. v. 518 Vahl.); cf.:decrepitus senex tantidem est, quasi sit signum pictum in pariete,
Plaut. Merc. 2, 2, 4:tantidem ille illi rursus iniciat manum,
id. Pers. 1, 2, 18. -
19 tantumdem
tantus-dem, tantădem, tantundem, adj., just so great or large, as great (as an adj. rare, but freq. and class. in the neutr. as a subst.).I.Adj.:II.malo bene facere tantundem est periculum, Quantum bono male facere,
Plaut. Poen. 3, 3, 20:cum ita legatum esset: Titia uxor mea tantandem partem habeat, quantulam unus heres,
Dig. 32, 1, 29:quia forte tantandem pecuniam Titio debuit,
ib. 2, 14, 30; so,si postea tantandem summam a domino mutuatus sit,
ib. 15, 3, 10 fin.:tantidem ponderis petitio est,
ib. 19, 5, 26 init. —Neutr. absol.A.tantundem ( tantumdem), just so much, just as much:B.magistratibus tantundem detur in cellam, quantum semper datum est,
Cic. Verr. 2, 3, 87, § 201:deinde qui morte ejus tantundem capiat, quantum omnes heredes,
id. Leg. 2, 19, 48:fossam pedum XX. directis lateribus duxit, ut ejus solum tantundem pateret, quantum summa labra distabant,
Caes. B. G. 7, 72:ego tantundem scio, quantum tu,
Plaut. Pers. 4, 3, 48:si tibi subiti nihil est, tantundem'st mihi,
id. ib. 4, 4, 36:tantundem argenti, quantum miles debuit, Dedit huic,
id. Ps. 4, 7, 64; 4, 7, 109:tantundem apud posteros meruit bonae famae, quantum malae,
Tac. H. 2, 50:aquae tantundem,
Plin. 32, 9, 37, § 112:nam pol hinc tantundem accipies,
Plaut. Ps. 4, 2, 14; Cic. Att. 12, 35, 2:erat vallus in altitudinem pedum decem: tantundem ejus valli agger in latitudinem patebat,
Caes. B. C. 3, 63:dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas,
Hor. S. 1, 1, 52; cf. id. ib. 1, 1, 56;2, 3, 237: nec vincet ratio, tantundem ut peccet idemque, Qui teneros caules alieni fregerit horti, Et qui, etc.,
id. ib. 1, 3, 115:undique ad inferos tantundem viae est,
Cic. Tusc. 1, 43, 104:non tamen interpres tantundem juveris,
Hor. S. 2, 4, 91:virium atque impetus non tantundem exigunt,
Quint. 6, 2, 10:tantundem valent,
id. 1, 5, 4:tantumdem in utrosque licere fortunae,
Sen. Ep. 47, 1:tantundem praetor facit et de his,
Dig. 26, 7, 3.—Gen. (of price) tantīdem (i scanned short, Varr. ap. Non. 480, 31):tantidem emptum postulat sibi tradier,
Ter. Ad. 2, 1, 45:voluntatem decurionum ac municipum omnium tantidem, quanti fidem suam, fecit,
Cic. Rosc. Am. 39, 115: tantidem quasi feta canes sine dentibu' latrat, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Müll. (Ann. v. 518 Vahl.); cf.:decrepitus senex tantidem est, quasi sit signum pictum in pariete,
Plaut. Merc. 2, 2, 4:tantidem ille illi rursus iniciat manum,
id. Pers. 1, 2, 18. -
20 tantusdem
tantus-dem, tantădem, tantundem, adj., just so great or large, as great (as an adj. rare, but freq. and class. in the neutr. as a subst.).I.Adj.:II.malo bene facere tantundem est periculum, Quantum bono male facere,
Plaut. Poen. 3, 3, 20:cum ita legatum esset: Titia uxor mea tantandem partem habeat, quantulam unus heres,
Dig. 32, 1, 29:quia forte tantandem pecuniam Titio debuit,
ib. 2, 14, 30; so,si postea tantandem summam a domino mutuatus sit,
ib. 15, 3, 10 fin.:tantidem ponderis petitio est,
ib. 19, 5, 26 init. —Neutr. absol.A.tantundem ( tantumdem), just so much, just as much:B.magistratibus tantundem detur in cellam, quantum semper datum est,
Cic. Verr. 2, 3, 87, § 201:deinde qui morte ejus tantundem capiat, quantum omnes heredes,
id. Leg. 2, 19, 48:fossam pedum XX. directis lateribus duxit, ut ejus solum tantundem pateret, quantum summa labra distabant,
Caes. B. G. 7, 72:ego tantundem scio, quantum tu,
Plaut. Pers. 4, 3, 48:si tibi subiti nihil est, tantundem'st mihi,
id. ib. 4, 4, 36:tantundem argenti, quantum miles debuit, Dedit huic,
id. Ps. 4, 7, 64; 4, 7, 109:tantundem apud posteros meruit bonae famae, quantum malae,
Tac. H. 2, 50:aquae tantundem,
Plin. 32, 9, 37, § 112:nam pol hinc tantundem accipies,
Plaut. Ps. 4, 2, 14; Cic. Att. 12, 35, 2:erat vallus in altitudinem pedum decem: tantundem ejus valli agger in latitudinem patebat,
Caes. B. C. 3, 63:dum ex parvo nobis tantundem haurire relinquas,
Hor. S. 1, 1, 52; cf. id. ib. 1, 1, 56;2, 3, 237: nec vincet ratio, tantundem ut peccet idemque, Qui teneros caules alieni fregerit horti, Et qui, etc.,
id. ib. 1, 3, 115:undique ad inferos tantundem viae est,
Cic. Tusc. 1, 43, 104:non tamen interpres tantundem juveris,
Hor. S. 2, 4, 91:virium atque impetus non tantundem exigunt,
Quint. 6, 2, 10:tantundem valent,
id. 1, 5, 4:tantumdem in utrosque licere fortunae,
Sen. Ep. 47, 1:tantundem praetor facit et de his,
Dig. 26, 7, 3.—Gen. (of price) tantīdem (i scanned short, Varr. ap. Non. 480, 31):tantidem emptum postulat sibi tradier,
Ter. Ad. 2, 1, 45:voluntatem decurionum ac municipum omnium tantidem, quanti fidem suam, fecit,
Cic. Rosc. Am. 39, 115: tantidem quasi feta canes sine dentibu' latrat, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 32 Müll. (Ann. v. 518 Vahl.); cf.:decrepitus senex tantidem est, quasi sit signum pictum in pariete,
Plaut. Merc. 2, 2, 4:tantidem ille illi rursus iniciat manum,
id. Pers. 1, 2, 18.
- 1
- 2
См. также в других словарях:
ERNESTUS — I. ERNESTUS Com. Mansfeldius, a Bohemis unâ cum Com. Turrensi Exercitui praefectus est, A. C. 1618. Pilsnam urbem, quod obsidionem quondam sub Hussitis fortiter tolerasset, plus aequo tumidam, expugnavit: electi dein Regis Friderici Palatini… … Hofmann J. Lexicon universale
TRIBUS — aut a numero, quia tres primitus apud Romanos erant, aut tributo quod pendebant, (teste Fazellô) dictae sunt partes in quas populus vel civitas dividitur, ab aliquibus ortum ducentes. Veluti tribus Israel a filiis Iacob originem traheutes; quibus … Hofmann J. Lexicon universale
MONETAE usus — excogitari coepit, postquam simplicissimum illud et naturae maxime, teste Aristotele, conveniens Mercaturae genus, quod mericum fiebat permutatione,in desuetudinem abiit. Quia enim alter alterius mercibus non semper opus habebat, Moneta inventa… … Hofmann J. Lexicon universale
PRÉEMPTION — Faculté conférée à une personne, par la loi ou par un contrat, d’acquérir un bien par préférence à une autre. Les codes de certains pays étrangers ont des dispositions générales sur la préemption (Allemagne fédérale, Autriche). En France, cette… … Encyclopédie Universelle
DILLEMBURGUM — opp. Qeteraviae Reg. in Franconia, ad Dillam fluv. cum castro munito. Hinc Comites Dillenburgici, e gente Nassovia, de qua vide in voce Herborna. 5. leuc. a Marpurgo in Occ. 4. a Vetzlaria, in Sept. Comitum haec Nassoviae, per multas aetates,… … Hofmann J. Lexicon universale
MANCIPIA — quod ab hostibus manu caperentur, dicta: quemadmodum Servi, quod Imperatores captivos vendere, et per hoc servare, nec occidere solerent: quae vetustissima Mancipiorum servorumque origo est, ab ipso Nimrodo vel Nino Eruditis accersita. Horum apud … Hofmann J. Lexicon universale
VITULUS — I. VITULUS Graece antiquitus Ι᾿τοῦλος, aut ab Ι᾿ταλὸς, quod taurum notat, A. Gell. l. 11. c. 1. aut quod plerique, quasi vegetus, vegitulus, Varr. a viridi atate, Isidor. Aegypti fuit symbolum, inprimis Sacerdotum, Fortun. Licetus, de Gemmis… … Hofmann J. Lexicon universale
STRATEGI — Graece Στρατηγοὶ, inter praecipuos Atheniensium Magistratus, numerô decem quotannis bello praeficiebantur, ut Grammatici docent ex Arisiotele et Hyperide. E singulis Tribubus unum fuisse creatos docere videtur in Cimone Plutarchus: Pollux vero l … Hofmann J. Lexicon universale
VENALIS — de mancipio venali κατ᾿ ἐξοχην` sumitur: Grex venalium, Plaut. Aulul. Actu 3. Sc. 3. v. 4. Cistellar. Actu 2. Sc. 2. v. 67. Rudente, Actu 2. sc. 7. v. 26. Venales illic ductitavit quisquis est: non est misericors. Idem in Trinummo, Actu 2. sc. 2 … Hofmann J. Lexicon universale
FRUMENTUM — a fruendo, sicut fructus et fruges, quae vocabula licet non raro confundantur, Eruditis tamen non idem plane denotant, ut dictum. De inventione eius usuqueve sacro quoqueve iam vidimus. Ut vero hominum victui inserviret, comminuebatur in pila,… … Hofmann J. Lexicon universale
HORTVS — ex Graeco χόρτος villa Veteribus dicebatur. Plin. l. 19. c. 4. in XII. tabulis legum nostrarum nusquam nominatur, villa semper in significatione ea hortus: in horti vero heredium: quam rem comitata est et religio quaedam, hortosque et fores… … Hofmann J. Lexicon universale
